PICT6409

Przy pięciu kategoriach odpowiedzi można ustalić punktację od I do 5, przypisując 5 punktów odpowiedziom ..zdecydowanie zgadzam się” i 1 punkt odpowiedziom ..zdecydowanie nic zgadzam się", przy pytaniu pozytywnym oraz 5 punktów odpowiedziom „zdecydowanie nic zgadzam się” i 1 punkt odpowiedziom „zdecydowanie zgadzam się” przy pytaniu negatywnym

Niekiedy w badaniach pedagogicznych wykorzystuje się tzw skale mieszane: przymiotnikowo cyfrowe, w których przyporządkowuje się danemu przymiotnikowi określoną cyfrę. I tak np.. dla określenia częstotliwości przygotowania się ucznia do lekcji, można zastosować 5 lub 7 stopniową skalę mieszaną:

1’r/ygotownnie iic/nia do lekcji

7    6    5    A    3    2    I

1 I    I    I _J_I_l

Zawsze Bardzo Często Średnio Rzadko Bardzo Nigdy często    rzadko

Omówione skale spełniają swoją rolę tylko wówczas, gdy są właściwie skonstruowane i odpowiednio wykorzystane w praktyce. Dlatego należy zachować daleko idącą ostrożność przy ich opracowywaniu i stosowaniu w badaniach pedagogicznych.

7.5. Poziom pomiaru

Ponieważ wykorzystane do pomiaru liczby i mierzone właściwości empiryczne (wskaźniki zmiennych) muszą być izomorficzne (izomorfizm oznacza podobieństwo), można wyróżnić różne sposoby pomiaru. Niekiedy zamiast terminu sposobu pomiaru używa się terminu „skala" Wyróżniamy cztery- podstawowe sposoby pomiaru: nominalny, porządkowy, interwałowy i ilorazowy [Cli. i D. Nachmias 2001, s. 172].

a) Pomiar nominalny

Pomiar nominalny jest najniższym poziomem pomiaru. Polega on na przyporządkowaniu badanym osobom, rzeczom, zjawiskom liczb oznaczających ich przynależność do rozłącznych kategorii. Liczby tworzą skalę nominalną, która służy identyfikacji jednostek lub właściwości określonego zbioru, np. uczniów w dzienniku, studentów wg kierunku studiów, książek w bibliotece, itp. Skala nominalna może być skalą dwudzielną lub wielodziclną. /a pomocą liczb np.

1 i 2 można poklasyfikować zmienną, jaką jest płeć na: mężczyzn i kobiety. Liczba „1" reprezentuje mężczyzn a liczba „2" kobiety Ta sama populacja może zostać [^klasyfikowana ze względu na pochodzenie społeczne: np. robotnicze reprezentowane przez liczbę „3", chłopskie przez liczbę „4”, inteligenckie przez

Albo

Jeżeli

Jeżeli

„3” oraz inne pr/cz liczbę „6". W pierwszym przypadku badana populacja została podzielona na dwie kategorie, w drugim na cztery. Ogólna zasada obowiązująca przy podporządkowywaniu liczb poszczególnym zbiorom polega na tym, aby wszystkie jednostki danego zbioru posiadały takie same liczby, a każdy podzbiór np. „mężczyźni" „kobiety" był oznaczony inną liczbą. Nominalny poziom pomiaru zostanie osiągnięty wówczas, gdy cały zbiór obiektów zostanie podzielony na kategorie, które będą. wyczerpujące, np. wg płci: mężczyźni kobiety czy wg pochodzenia: robotnicze, chłopskie, inteligenckie, inne, oraz rozłączne, tzn iż żaden obiekt nic może zostać zaliczony do więcej niż do jednej kategorii.

W badaniach pedagogicznych skale nominalne są często stosowane, mimo iż poziom pomiaru na tej skali jest bardzo niski, gdyż. nic można na nich dokonywać prawic żadnych działań arytmetycznych. Działania arytmetyczne na tej skali ograniczają się do zliczania jednostek danej klasy i obliczania na tej podstawie proporcji, odsetek czy wartości modalncj. Skalę nominalną określają następujące aksjomaty

a b albo a ł* b; a ^B b to b » a; a b i b ■ c to a " c

b) Pomiar porządkowy (skala rangowa)

Zmienne, które można nie tylko klasyfikować, ale także logicznie porządkować ze względu na określone relacje, to miary porządkowe. Pozwalają one szeregować obiekty, rzeczy, zjawiska wg ważności czy miejsca w szeregu. Dany przedmiot w zbiorze przedmiotów może być uporządkowany rosnąco bądź malejąco. zależnie od potrzeby lub wielkości danej cechy. I tak dla przykładu można uporządkować uczniów wg wzrostu: wysoki, średni, niski czy wg ich aktywności: „bardzo aktywny", „aktywny", „średnio aktywny”, „mało aktywny’', „pasywny". Skala porządkowa nic podaje jednak dystansu między pozycjami danego zjawiska, lecz pozwala jedynie stwierdzić, że zjawisko „a” jest > lub < oć „b” a to, z kolei jest > lub < od „c”. Proces porządkowania elementów danego zbioru uważa się za skończony, gdy wszystkie jednostki danej zbiorowości, tj. wszystkie przedmioty zostaną uporządkowane ze względu na przyjęte w badaniach kryterium. Ilość stopni na skali porządkowej może być większa bądź mniejsza, co uzależnione jest od intensywności nasilenia zjawiska lub wielkości danej cechy. Skala natężenia uczuć rodzicielskich wobec dzieci może mieć np. trzy stopnic: ..silne", „obojętne", „słabe", ale może mieć pięć czy więcej stopni: „bardzo silne". „silne", „obojętne", „słabe", „bardzo słabe". Przy pomiarze porządkowym nic posługujemy się żadną określoną jednostką miary. Liczby służą jedynie do uporządkowania obiektów. Określa się je wartościami rangowymi (ranga to kolejność). Jeżeli przejaw nasilenia jakiejś cechy w I badaniu był mały, w 11 większy, a w 111 największy, to przyporządkowujemy tej cesze wartości 1; 2; 3.