Picture7 (5)

Koniec z tik-takiem

do napędu przekładni zębatych, które z kolei uruchamiają wskazówki zegarowe. Dokładność chodu takiego zegara kwarcowego jest bardzo duża i wynosi jedną setną, a nawet jedną tysięczną część sekundy na dobę. (Dla celów naukowych i taka dokładność jest jednak niewystarczająca i dlatego korzysta się z zegarów atomowych, których praktyczna dokładność wynosi 1 sekundę na 300 lat!).

Coraz częściej stosowaną odmianą zegarów napędzanych impulsami prądu elektrycznego są zegary, w których zamiast tarczy i wskazówek do odczytywania czasu służą tabliczki z cyframi: tabliczka minutowa zmienia się (opada lub przekręca) co minutę, tabliczka godzinowa -co 60 minut. Zegary takie umieszczane są przeważnie w miejscach publicznych, na przykład na Dworcu Centralnym w Warszawie.

Cyfrowy odczyt czasu, który jeszcze kilkanaście lat temu był stosunkowo rzadko spotykany, staje się obecnie coraz bardziej powszechny - tym bardziej że urzą._: dzenia elektryczne i pod tym względni stają się coraz bardziej praktyczne, wszechstronne - i tanie.

W najrozmaitszych elektronicznych urządzeniach pomiarowych już od przeszło dwudziestu lat stosuje się - obecnie już bardzo często - tak zwane lampy cyfrowe. W bańkach szklanych znajduje się zespół drucików ukształtowanych tak, że przy pojawieniu się napięć elektrycznych przez szkło bańki zaczyna się jarzyć właściwa cyfra - od zera do dziewiątki. Lampy tego typu lub urządzenia odczytowe cyfrowe w połączeniu z odpowiednimi układami elektronicznymi umożliwiają budowanie zegarów całkowicie elektronicznych - bez jakichkolwiek części mechanicznych lub elektromechanicznych. Nic się w takich zegarach nie porusza, nic nie tyka, nic nie obraca. Drgania elektryczne są w układach elektronicznych regulowane, zliczane i kierowane na odpowiednie elektrody cyfrowych urządzeń odczytowych, które bezszelestnie i z dużą dokład, nością wskazują odpowiednią godzii^j minutę, sekundę, a nawet części sekundy.

Zegary na nowej drodze życia

Kiedy i kto wynalazł tykanie zegarka? Otóż wiadomo dokładnie: był nim zegarmistrz angielski Tomasz Mudge, który w r. 1759 skonstruował mechanizm wychwytowy taki, jaki stosowany jest wzegarkach do dzisiaj. Właśnie ten mechanizm, nadający przekładni zębatej ruch skokowy w takt wahań regulatora sprężynowego, zwanego „balansem", powoduje charakterystyczne stukanie.

Oczywiście, istnieją różne odmiany mechanizmu wychwytowego, a mechanizm zegarowy jako całość ma wielowiekową historię i bywał wielokrotnie udoskonalany. W XVII i XVIII w. uważano zegarmis-trzostwo za sztukę uosabiającą szczyty pomysłowości ludzkiej i precyzji wykonania, a do zegarów odnoszono się nieled-wie jak do istot żyjących. I oto jesteśmy świadkami przełomu w historii zegarów i zegarków: druga połowa naszego stulecia wprowadza zegary niejako na nową drogę życia, pozbawiając je odgłosu równie charakterystycznego, jak dla człowieka bicie serca - pozbawiając je tykania.

Można powiedzieć, że początek tego okresu przypada na rok 1929-a więc na stosiedemdziesięcioletnią rocznicę wynalazku Mudge'a-kiedy to rodak tego właśnie zegarmistrza, pan Marrison, wynalazł zegar kwarcowy. Kwarc jest minerałem, który w układzie wytwarzającym drgania elektryczne może-odpowiednio przycięty - spełrfiać rolę bardzo dokładnego regulatora. Reguluje zaś częstotliwość obrotów silnika elektrycznego używanego

Po naciśnięciu guziczka

O tym, jak bardzo we współczesnej cywilizacji jesteśmy uzależnieni od znajomości „dokładnego czasu", można by napisać całą książkę. Właśnie dlatego systematycznie sprawdzamy i regulujemy zegary domowe i własne zegarki, korzystając z sygnałów czasu nadawanych przez radio i zegarynkę telefoniczną.

W Anglii wprowadzono doświadczalnie system nadawania przez radio sygnałów czasu odbieranych bezpośrednio przez zegary. Oczywiście, nie są to zwykłe zegary, lecz zegary elektroniczne - i to w dodatku wyposażone w odbiorniki ra^ diowe nastawione stale na falę, na której owe sygnały są nadawane. Każdy zegar

26