Re exposure of DSC03198

len niewolników, znajdowane w sanktuariach. I tak np. mur podtrzymujący płauónnę, na której wzniesiono w Delfach świątynię Apollina. prawie w całości pokryty jest tego typu tekstami.

Niestety nie wszystkie okresy w historii Grecji są w równym stopniu reprezentowane przez inskrypcje. Zwycząj dokumentowania tycia publicznego związany jest z rozwojem instytucji polis; nąjstarszą zachowaną tego typu inskrypcją grecką aą prawa pochodzące z miasta Dreros na Krecie, datowane na koniec VII w. p.n.e. W V w. p.na wraz z rozwojem demokracji odnotowujemy wzrost liczby wystawianych inskrypcji, ale niewiele napisów z epoki klasyczną) przetrwało do naszych czasów, absolutna większość zachowanych tekstów pochodzi z epoki hellenistycznej.

3. Uwagi o terminologii i chronologii

W starożytności określenie Grecja odnosiło się do terenów zamieszkanych przez Greków, a nie do jakiegoś konkretnego państwa. Nazwy te zostały wprowadzone przez Rzymian Rac. Graecia, Grueci) i początkowo dotyczyły tylko niewielkiego plemienia (GruUtoiT), które zamieszkiwało pogranicze Attyki i Beocji. Lud ten uczestniczył w zakładaniu greckich kolonii w Italii, a jego nazwa z czasem została przeniesiona na wszystkich mieszkańców starożytnej Grecji. Sami Grecy nazywali się natomiast Hellenami (gr. Hellenęś), a ziemie przez siebie zamieszkane - Helladą (gr. Helia*). Nazwa ta pochodzi od wymienionego przez Homera Hellena, mitycznego przodka wszyakich Greków.

Dla historyków dziewiętnastowiecznych dzieje Grecji rozpoczynały się od Homera. Dopiero odkrycia H. Schliemanna w Troi, wspaniałe znaleziska A. Evansa w Mykenach, jak również odczytanie — już po 11 wojnie światowej — pisma linearnego B pozwoliły przesunąć początki greckiej cywilizacji na koniec III tysiąclecia p.n.e. Podobnie historia Grecji nie kończy się dla nas na bitwie pod Chero-nąją (338 r. p.n.e.), chociaż nie ulega wątpliwości, że świat grecki po Filipie i Aleksandrze nie był już światem Peryklesa i Platona.

U historyków ustalił się zwycząj dzielenia dziejów starożytnych Greków -począwszy od końca DC w. p.n.e. - na kilka okresów, co niewątpliwie ułatwia im nauczanie. Warto jednak pamiętać, te jest to podział całkowicie umowny i nie należy przypisywać mu jakiegoś szczególnego znaczenia:

-    okres archaiczny — od początku wieku VHI p.n.e. do początku wieku V p.ns. lub połowy tego wieku (zakończenie wojen grecko-perskich), jak chcą niektórzy badacze;

-    okres klasyczny - wieki V i IV. p.n.e.;

-    okres hellenistyczny - od śmierci Aleksandra Macedońskiego (323 r. p.n.e.) do podbąju przez Rzymian Egiptu, ostatniej z wielkich monarchii hellenistycznych (30 r. p.n-e.).

GRECJA W EPOCE BRĄZU

Epoka brązu rozpoczyna się w Grecji i na wyspach Mona Egejskiego (Cyklady. Cypr, Kreta) około 3000 roku p.n.e. Dopiero jednak w początkach II tysiąclecia p.n.e. na tereny Grecji lądowej napływa ludność, którą można by uznać za przodków historycznych Greków. O tych przybyszach nie możemy powiedzieć nic pewnego ponad to, że mówili językiem należącym do rodziny języków indoeuro-pejskich. Dopiero po kilku wiekach z tego języka wykształciła się greka.

Pierwsze świadectwa pisane (tabliczki z pismem linearnym B) dowodzą, te język grecki od samego początku dzielił się na różne grupy dialektyczne. Nąj-slarsze przekazy powstały w dialekcie achąjskim, który później zaniknął, a z którego wywodzą się dialekty: eolski, joóski i attycki, przeniesione dzięki migracji na początku I tysiąclecia do Azji Mniąjszej. Obok dialektu achąjskiego rozwijała Się też grupa dialektów doryckich, która po upadku cywilizacji achąjskiej stała się w Grecji dominująca.

Wykład dziejów greckiego świata w epoce brązu zaczynamy od krótkiego zarysu historii Krety w II tysiąclecia p.n.e. Z formalnego punktu widzenia można ten zabieg uznać za niesłuszny, ponieważ twórcy kultury minąjskiąj (dla uproszczenia nazywani niekiedy Minojczykami) nie byli Grekami. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę wpływ Krety na cywilizację rozwyąjącą się na kontynencie, to przedstawienie jęj dziejów w rozdziale o greckiej epoce brązu wydąje się w pełni uzasadnione.

1. Kreta minojska

POCZĄTKI. Kreta jest największą z wysp na Morzu Egejskim (o powierzchni około 8300 km²). Jej obszar w znacznej części pokrywają góry i nigdy nie było tam zbyt wielu terenów nadających się pod uprawę zbóż, dlatego przez wieki główny produkt kreteńskich rolników stanowiła oliwa.

Najstarsze ślady osadnictwa na wyspie sięgają VI tysiąclecia p.n.e., kiedy to gdzie* z Azji Mniejszej lub Syrii przybyła na Kretę ludność poaiadąjąca umiejęt-

237