Re exposure of DSC03410

magistratu*

Manet*

manipulus

mores maiorum municipium

nobilitas

nomen

omen

optimstrs

optimus princeps ordo

w okresie republiki urzędnik państwowy i sam urząd Magistratua dzielili się na mąjących władzę wojikoai (cum imperio) i władzę cywilną Ipotestaa).

duchy zmarłych przodków; ogólnie Many to bóstwa czu-wąjące nad spokąjem umarłych (Di Manta).

jednostka taktyczna w armii republikańskimi. W legio, nie było 30 manipułów. każdy liczył po dwie centurii. Szyk manipularny to ustawienie ciężkozbrojnych legio, nów w trzech liniach: ł) huśtali. 2) principes, 3) triarii

obyczaje i tradycje przodków, które były w Rzymie moralnym wzorem przez wiele pokoleń.

miasto-państwo, w okresie republiki nazwa pewnej kategorii miast italskich. W czasach cesarstwa pojęcie rot-szerzono na wiele miast prowincjonalnych, mąjących dość szeroko rozbudowany samorząd. Municypium mogło awansować do rangi kolonii.

arystokracja senatorska, która ukształtowała się wIV-—III w. p.n.e. w wyniku zakończenia walki plebejony z patzyąjuszami, wspólnego sprawowania urzędów, mieszanych małżeństw itp. U schyłku republiki nobilibu stała się warstwą zamkniętą broniąc się przed dopływem homines novi do senatu, a zwłaszcza do konsulatu

imię rzymskie; składało się ono z trzech zasadniczych członów. 1) praenomen — imię własne, np. Caius, Publiuą 2) nomen gentile - nazwisko rodowe, np. Comelius, Sem-pronius; 3) cognomen — przydomek, np. Scipio, Graccbut

znak mąjący charakter wróżebny, zesłany przez bogów. Omen mógł być zarówno dobry, jak i zły.

nieoficjalne określenie „stronnictwa" w senacie broniącego interesów nobilitas i starych tradycji republikańskich (od optimus — najlepszy). Optymaci — podobnie jak popularzy — powstali w II połowie II w. p.n.e.

tytuł nadany przez senat Trąjanowi („najlepszy władca*!.

stan, wyodrębniona prawnie grupa społeczna, której przysługiwały pewne przywileje; I) ordo senatoritu-stan senatorski w okresie cesarstwa, którego tylko akrom-ną część tworzyli w I w. n.e. dawni nobilea; 2) onU eęuester - ekwici, od czasów Augusta formalny stan z cenzusem powyżej 400 tysięcy sesterców wartości majątku; 3) ordo decurionum - stan urzędniczy w miastach, arystokracja municypalna.

ovatto

panom et circenses pater familia* pntricii

patriciua

patrocinium

patron us paz

pecunia

pietaa

pilum

plebiaoitum

skromniejsza od triumfu forma uczczenia zwycięskiego wodza. Owacja możliwa była również do uzyskania po walce z wewnętrznym nieprzyjacielem.

„chluba i igrzysk*. Hasło ludu rzymskiego, bardzo popularne w okresie republiki i cesarstwa.

ojciec rodziny i pan domu, zwierzchnik całej familia (łącznie z niewolnikami).

uprzywilejowana część społeczeństwa rzymskiego, w początkach republiki sprawująca wszystkie urzędy (honorem) i stanowiska kapłańskie. W wynika walki płebąju-szy o równouprawnienie (V-IH w. p.n.e.) patryqnsze musieli dopuścić do współwładzy bogatszych z nich, tworząc ostatecznie nową arystokratę - nobilitas.

najwyższa godność nadawana w okresie późnego cesarstwa wodzom sprawującym funkcję magister utriueąue militiae; patryęjuazem był np. Aeęuaz. a późnią) - Ry-cymer.

forma opieki i ochrony, jaką zapewniali wieśniakom wielcy właściciele ziemscy w okrasie późnego cesarstwa, uzależniając w ten sposób od siebie uboższych rolników.

osoba społecznie uprzywilejowana, która sprawowała opiekę nad klientami, wyzwoleńcami, kolegiami, miastami itp.

„pokój”; hasło głoszone zwłaszcza przez Augusta, stąd budowa słynnej Ara Pacie Augustae i częste umieszczanie napisu Pas Augusta na monetach cesarskich.

pieniądze rzymskie. Nazwa pochodzi od pecus - bydło, które odgrywało podstawową rolę w pierwotnej wymianie towarowej.

pobożność i oddanie obowiązujące Rzymianina wobec bogów, rodziców i państwa. Pietas była pereonifikowana jako bóstwo w okresie cesarstwa.

(l.tnn. pila), najważniejsza część uzbrojenia rzymskiego legionisty, rodzaj krótkiego oszczepu. Żołnierze rzucali swe pila w tarcze przeciwników.

(I.mn. plebiscita), uchwała zgromadzenia piebejuazy (concilium plebis). Od 287 r. p.n.e. - na mocy lex Hor-tensia - plebiscita uzyskały wagę ustaw.