Rozdział Udział pielęgniarki w tworzeniu warunków do utrzyma1

10.3    j IM ¹

Zasady postępowania utrzymującego funkcje biologiczne organizmu

Krystyna Jewsiejczyk

Definicja przyjęta przez WHO ujmuje człowieka jako całość, jedność biopsy-chospoieczną, a stan zdrowia określa jako dobrostan w trzech wy miarach: biologicznym, psychicznym i społecznym. Zaspokojenie potrzeb człowieka jest istotą wybranych teorii pielęgnowania, stanowi treść pielęgnowania.

A. Maslow, autor teorii hierarchii potrzeb, uzasadnia rozwój człowieka, jego zdrowie i życie w aspekcie zaspokajania różnych potrzeb. Za podstawę uważa się potrzeby biologiczne, takie jak potrzeba:

•    oddychania,

•    pożywienia,

•    wody,

•    ruchu,

•    wydalania,

•    odpoczynku.

Po zaspokojeniu potrzeb biologicznych człowiek dąży do zaspokojenia potrzeb wyższego rzędu, bezpieczeństwa, przynależności (Poznańska, 1999). Psychologowie definiują potrzebę jako stan wewnętrzny ustroju bądź odczuwalny brak, który musi być zaspokojony.

Tomaszewski (1978) wyróżnia potrzeby wewnętrzne i zewnętrzne. Do grupy potrzeb wewnętrznych należą potrzeby fizjologiczne. Potrzeby wewnętrzne są wyrazem wzajemnych zależności zachodzących między różnymi czynnościami człowieka, np. zależność procesów organizmu od składu chemicznego krwi, czynności mózgu, czynności płuc, czynności serca. Liczba potrzeb człowieka jest nieograniczona, a niektórych nawet sobie nie uświadamiamy. Te nieświadome potrzeby, jeśli nie będą zaspokojone, zadecydują o zdrowiu i życiu człowieka (Tomaszewski, 1978). Gdy nic dostarczymy organizmowi tlenu przez układ oddechowy, dojdzie do zaburzeń w procesie przemiany materii, aż do śmierci organizmu. Potrzeba pobierania tlenu w akcie oddychania jest potrzebą nieuświadomioną. Brak warunków do zaspokojenia potrzeb biologicznych prowadzi w konsekwencji do zaburzeń rozwojowych i choroby.

Zaspokajanie potrzeb fizjologicznych pozwala na utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego. Tę stałość — równowagę środowiska wewnętrznego — określa się pojęciem homeostazy . Natomiast przy stosowanie się organizmu do warunków zewnętrznych określa się jako adaptację.

Dla pielęgniarki wiedza na temat potrzeb fizjologicznych pacjenta jest niezbędna. Zapewnienie utrzymania biologicznych czynności organizmu ma na celu stworzenie optymalnych warunków do prawidłowego jego funkcjonowania.

W modelu pielęgnowania V. Henderson, opartym na zaspokajaniu potrzeb i rozwiązywaniu problemów człowieka, istotą jest pomaganie, asystowanie pacjentowi zdrowemu i choremu w podejmowaniu działań pozwalających umacniać i przywracać zdrowie albo asystowanie i pomaganie w leczeniu i w uzyskaniu pełnej niezależności. Zadania pielęgniarki dotyczą: motywowania podopiecznego do aktywności i uczenia, jak pielęgnować i zachować zdrowie, zastępować braki, których sam pielęgnujący nie może uzupełnić (patrz podrozdz. 1.6).

V. Henderson uważa, że do podstawowych potrzeb decydujących o utrzymaniu zdrowia przez człowieka należy:

•    normalne oddychanie,

•    odpowiednie odżywianie i dostarczanie płynów,

•    wydalanie,

•    poruszanie się i zachowanie właściwej postawy ciała; chodzenie, leżenie, siedzenie, możliwość zmiany pozycji,

•    normalny sen i odpoczynek,

•    dobieranie odpowiedniej odzieży,

•    utrzymanie prawidłowej temperatury ciała przez dobieranie odzieży i wpływanie na środowisko,

•    utrzymanie czystości ciała,

•    unikanie zagrożeń ze strony środowiska,

•    komunikowanie się z innymi,

•    podejmowanie praktyk religijnych zgodnie z własnymi wierzeniami,

•    realizowanie się w pracy zawodowej,

•    branie udziału w różnych formach rekreacji i zabawy,

•    uczenie się i podejmowanie różnych twórczych działań koniecznych do rozwoju.

Pierwsze dziewięć potrzeb z tej listy ma charakter potrzeb biologicznych (Poznańska, 2004).

V. Henderson wymienia 14 podstawowych potrzeb człowieka oraz wskazuje na czynniki, które wpływają na podstawowe potrzeby pacjenta.

Pielęgniarka, zaspokajając potrzeby biologiczne pacjenta, powinna uwzględnić:

•    wiek podopiecznego,

•    osobowość i stan emocjonalny,

•    środowisko kulturowe i socjalne,

•    stan fizyczny,

•    możliwości intelektualne,

•    funkcjonowanie receptorów.

W procesie pielęgnowania w planowaniu zaspokajania podstawowych czynności biologicznych człowieka pielęgniarka uwzględnia zasady ogólne. Planowanie pielęgnowania poprzedza:

•    zbieranie informacji o pielęgnowanym, jego stanie potrzeb,

•    analiza uzyskanych danych w aspekcie standardów zdrowia (funkcjonowania narządów, układów),

•    analiza stanu patologicznego jako modyfikatora potrzeb fizjologicznych,

•    ustalenie diagnozy z uwzględnieniem odczuć, w^roli i sil motywacyjnych pacjenta,

•    dobór metod i środków do realizacji zaspokajania potrzeb we współpracy z pacjentem i jego rodziną,

•    ocena stanu, poziomu zaspokojenia potrzeb pacjenta z uwzględnieniem jego subiektywnych odczuć.

745