s !2

biskupiego czy szlacheckiego. Jej powstanie i niezliczone zabytki były owocem kilkusetletniej opieki mieszczaństwa krakowskiego, owych Wie-rzynków, Bonerów, Bethmanów, Salomonów, Montelupich czy Cellarich. Fara Mariacka była ośrodkiem ich świata. Za życia dbali o jej utrzymanie, sprawowali urząd prowizorów kościoła, należeli do bractw skupionych przy świątyni, by po śmierci skorzystać z przywileju pochowania w jej podziemiach, zapewniając sobie wieczną pamięć przez wystawienie okazałego nagrobka. Kościół pełnił w życiu miasta obok funkcji religijnych także i świeckie. Jego wyższa wieża jest od niepamiętnych czasów własnością gminy i służy jako strażnica miejska, a z izdebki na górnym piętrze odzywa się co godzinę wygrywany na strażackiej trąbce hejnał Mariacki. Piękna tradycja łączy się tu z legendą o tatarskiej strzale, która, trafiając trębacza, przerwała melodię hejnału. Kościoła dotyczą i inne krakowskie podania, jak choćby to o dwóch braciach architektach pracujących przy budowie wież, z których zdolniejszy, twórca wyższej wieży, przypłacił swój sukces śmiercią z ręki zazdrosnego konkurenta, czy też o wzniesieniu kościoła Św. Barbary w chwilach wolnych od pracy przez robotników zatrudnionych przy budowie fary.

Początki świątyni Mariackiej wiążą się ze sprowadzeniem do Krakowa dominikanów i oddania im dawnego kościoła parafialnego Św. Trójcy. W latach 1221-1222 rozpoczęto wznoszenie romańskiej bazyliki pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, która stała się główną farą szybko rozwijającej się osady. Budowę przerwał, być może, najazd Tatarów; jej resztki odkryto pod fundamentami obecnej świątyni. Lokacja z roku 1257 włączyła kościół Mariacki w obręb założenia miejskiego, którego regularność uległa w tym miejscu poważnemu zakłóceniu. Zapewne w ostatnim dziesięcioleciu XIII wieku kośoiół romański ustąpił miejsca ceglanej gotyckiej hali, konsekrowanej ostatecznie w roku 1320, z której zachowały się do dziś znaczne partie fasady. Wkrótce jednak i ta budowla okazała się niewystarczająca i w latach 1355-1365 powstało z fundacji Mikołaja Wierzynka starszego obecne prezbiterium o strzelistych proporcjach i bogatym wystroju rzeźbiarskim. Według ówczesnych zamierzeń nowy korpus kościoła miał być trójnawową halą, ostatecznie jednak w latach 1392-1397 wzniesiono go w formie

212