S5001257

162 EPOKA ŻELAZA

jach w pow. górowskim i w grobie 65 w Nosocicach w pow. głogowskim znalazły się orzechy laskowe, natomiast w grobie 1 w Brzykowie w pow. trzebnickim — kości ptaka i dwa nie spalone pazury niedźwiedzie. Rzadkie zjawisko stanowią nieliczne groby nieciałopalne (szkieletowe), znane z Dolnego Śląska na wschód od Góry Ślęży. Ponieważ na tym samym obszarze mieszkała poprzednio ludność celtycka, widocznie niewielki odłam ludności grupy przeworskiej przyjął pod wpływem Celtów zwyczaj grzebania umarłych nie spalonych. Widzimy więc, że Celtowie potrafili oddziałać na ludność prasłowiańską nawet w dziedzinie wierzeń, których wyrazem jest obrządek pogrzebowy.

Grupę przeworską wywodzą liczni archeologowie niemieccy z Jutlan-dii i twórców jej uważają za Wandalów przybyłych z dzielnicy Vendsys-sel. Ale nawet uczeni niemieccy J. Werner i W. A. von Brunn i Duńczyk O. Klindt-Jensen zaprzeczają pochodzeniu ludności grupy przeworskiej z Jutlandii i tłumaczą podobieństwa między ceramiką z obu obszarów wpływami z ziem polskich na Danię, a archeolog duński Brondsted stwierdza, że ceramika duńska odpowiadająca polskiej jest młodsza od niej. Wyraźnym wyrazem późniejszej chronologii znalezisk duńskich jest fakt, że ornament meandrowy znany na Śląsku już w ostatnim wieku przed n.e. pojawia się w Jutlandii dopiero w okresie rzymskim. Tak samo niemożliwe jest przyznawanie środkowośląskich grobów szkieletowych, jak to czynią archeologowie niemieccy, Silingom pochodzącym z duńskiej wyspy Zelandii, ponieważ nazwa tej wyspy, jak to wykazał niemiecki badacz R. Much, nie ma nic wspólnego z Silingami, a analogiczne do duńskich groby szkieletowe z darami grobowymi w osobnym pomieszczeniu u stóp czy przy głowie zmarłego występują na Śląsku co najmniej o sto lat wcześniej niż w Zelandii. Najważniejszym argumentem za miejscowym pochodzeniem kultury wenedzkiej a w szczególności jej grupy przeworskiej jest przetrwanie szeregu cech kultury materialnej i duchowej z okresu halsztackiego i wcześniejszych faz okresu lateńskiego aż do późnego okresu lateńskiego, co świadczy o ciągłości zaludnienia na Śląsku, mimo że potężny wpływ mody celtyckiej zmienił silnie oblicze kultury przeworskiej.

OKRES RZYMSKI POCZĄTEK N.E. — 375 R. N.E.

Już w ostatnim wieku przed n.e. wszedł Śląsk za pośrednictwem celtyckim w stosunki handlowe z państwem rzymskim. Po złamaniu przez Rzymian potęgi Celtów i zajęciu znacznej części ich ziem rolę ich w stosunku do ludów północnych zajęło imperium rzymskie. Na Śląsk zaczęły przenikać coraz liczniej wpływy kultury rzymskiej, najpierw z Italii,

Mapka 13. Starszy okres rzymski:

l — kultura wenedzka, grupa przeworska; 2 — groby książęce; 3 — szlak bursztynowy

a poczynając od końca I w. coraz częściej także z prowincji rzymskich, gdzie zaczęły powstawać tymczasem różne pracownie przemysłowej) Wpływy te nie potrafiły tak dalece przetworzyć kultury ludności miejscowej, jak oddziaływanie celtyckie, ponieważ Celtowie osiadłszy na Śląsku byli bezpośrednimi sąsiadami naszych przodków, natomiast granice państwa rzymskiego były bardziej oddalone. Mimo wszystko wpływy kultury rzymskiej były tak doniosłe, że możemy mówić o okresie wpływów rzymskich, czyli krótko o okresie rzymskim. Oczywiście także wpływy celtyckie nie ustały natychmiast, lecz oddziaływały co najmniej do końca I w. n.e., co wyraża się w dalszym trwaniu grobów szkieletowych w środkowej części Śląska pewnych formach ceramiki i ornamentach, n$. w wałkach u nasady szyjek niektórych naczyń.

Okres rzymski dzielimy po dawnemu na dwie części: starszą i młodszą, każdą z nich z dwoma podokresami. Okres starszy obejmuje czas między początkiem nowej ery a 200 r. n.e., młodszy zaś czas między 200 a 375 r. n.e. Chronologia okresu rzymskiego oparta jest, jak wiadomo, na datach importów rzymskich znajdowanych razem z wyrobami miejscowymi danych krajów. H. J. Eggers przyjmuje, że importy te dostawały się