Scan 140410 0106

przemieszczanie się do nich coraz większej części produkcji fabrycznej. Obecnie pracuje w nich około 10 proc. zatrudnionych w polskim przemyśle przetwórczym¹. Do największych inwestorów należą międzynarodowe koncerny takie jak: VW, Fiat, General Motors, Toyota, Electrolux, Gillette, Michelin, Bridgestone i Kraft².

Polska jest jedynym krajem w UE, gdzie od czasu pierwszego kryzysu w 2008 r. w żadnym kwartale nie nastąpił spadek produktu narodowego brutto. Pomimo wzrostu gospodarczego ludzie pracy w Polsce nie mają jednak szczególnych powodów do radości. Od 2008 r. stopa bezrobocia rośnie, od 2009 r. płace realne są zamrożone, a od 2011 spadają³. Prekar-ność stosunków pracy stawia Polskę w czołówce UE. Liczba umów o pracę na czas określony wzrosła z 5,8 proc. w 2000 r. do 27,7 proc. pod koniec 2010 r. Przeciętna w UE wynosiła wtedy 14 proc. Dalsze 20,9 proc. osób zatrudnionych w Polsce pracowało w 2010 r. na podstawie umów o dzieło, a nie umów o pracę, przy czym dotyczy to głównie ludzi młodych⁴. „Umowy śmieciowe” stały się w międzyczasie przedmiotem zainteresowania dużych związków zawodowych i partii oraz tematem debaty publicznej. W SSE i na ogół w fabrykach umowy o dzieło mają jednak raczej drugorzędne znaczenie. Mamy tam natomiast do czynienia ze szczególnie wysokim odsetkiem umów o pracę na czas określony oraz leasingiem pracowników⁵.

Chung Hong

Firma Chung Hong powstała na Tajwanie. Jej zakłady produkcyjne zlokalizowane są jednak od 1996 r. w wielu miejscowościach na terenie Chin kontynentalnych: Suzhou, Tiencin, Shenyang i Yantai. Chung Hong produkuje tam jako podwykonawca płyty główne do telewizorów m.in. dla LG, Philipsa, BenQ, Acer, Kingston i Samsunga. W 2010 r. firma zatrudniała łącznie 2,6 tys. osób⁶.

Polska fabryka Chung Hong położona jest w odległości 25 km na południe od Wrocławia, na terenie przemysłowym położonym bezpośrednio przy autostradzie. W 2004 r. ulokował się tam LG, południowokoreański końcem elektroniczny, a za nim przybyli jego dostawcy. Jednym z nich jest firma Chung Hong, produkująca dla LG płyty główne do monitorów i telewizorów. Zakład, który otwarto w 2007 r., zatmdnia dziś około 200 osób. Pracownicy produkcyjni podzieleni są na wiele grup, każda z nich nosi fartuchy w innym kolorze i wykonuje inny rodzaj prac. Jedna grupa nakleja etykiety na płytki obwodu dmkowanego, druga dołącza do nich elementy, trzecia przeprowadza testy funkcjonalności, a czwarta usuwa wady. W ciągu jednej godziny powstaje od 140 do 200 płyt głównych, czyli jedna płyta co 15-30 sekund. Pod względem funkcjonalnym podział pracy oparty jest na wyraźnym podziale według kryterium płci: mężczyźni wykonują prace lepiej płatne, na przykład są technikami maszyn, a kobiety pracują w tempie wymuszanym przez maszyny i nawet po latach pracy należą do grup najniżej opłacanych.

Zarobki liczone wraz z dodatkami kształtują się na poziomie od 1,5 do 1,6 tys. złotych (ok. 380 euro) bmtto, pracownicy agencyjni zarabiają 1,4 tys. złotych (340 euro)⁷. Według informacji pracowników Chung--Hong płace są nawet nieco niższe niż w sąsiednich zakładach na terenie SSE. Większość zatrudnionych to młode kobiety pochodzące z małych miasteczek położonych przy granicy czeskiej. W tym regionie, oddalonym niemal 100 km od Specjalnej Strefy Ekonomicznej Wrocław-Kobierzyce, bezrobocie wynosi od 20 do 30 proc. Niewiele osób może sobie pozwolić na własny samochód, a dojazd do pracy przepełnionymi zakładowymi autobusami trwa dwie lub trzy godziny. W sumie wraz z dojazdami ludzie spędzają w pracy 12 godzin dziennie. Dzieci pozostają pod opieką babć lub innych krewnych, gdyż w żłobkach i przedszkolach brak miejsc w cenach dostępnych dla kieszeni pracujących rodziców.

Oficjalnie obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy, zależnie od sezonu w trybie dwu- lub trzyzmianowym. Wymiar czasu pracy wynosi osiem godzin dziennie z 20-minutową przerwą obiadową, ale pracownicy muszą regularnie brać nadgodziny. Przede wszystkim zakład permanentnie zarządza pracę w soboty. Pracownicy nienawidzą wymuszonych nadgodzin, choć równocześnie jest to jedyna szansa na dodatkowy zarobek. Większość osób

1

   Pod koniec 2011 r. w polskich specjalnych strefach ekonomicznych zatrudnionych było oficjalnie 241,594 tys. pracowników (http://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf70/F000FD11858918DE-C1257A100028ECD0/%24File/446.pd. Odpowiada to 1,7 proc. wszystkich 14,145 tys. osób zdolnych do pracy lub 9,9 proc. wszystkich 2,4403 min zatrudnionych w przemyśle przetwórczym, http://www. stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2012.pdf).

2

   http ://orka.sejm.gov.pl/Druki7ka.nsf/0/F000FD 11858918DEC1257A100028ECD0/%24Fi-le/446.pdf.

3

   http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/POZ_prezentacja_Konferencja_25_wrzesnia_2012. pdf. Niniejsze państwowe statystyki dotyczące płac nie obejmują umów o dzieło ani pracowników małych firm zatrudniających poniżej dziesięciu osób, zob.: http://sredniaplaca.pl.

4

   http://www.eurofound.europa.eu/eiro/2011/11/articles/pll 111019i.htm; http://appsso.eurostat. ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=lfsq_etpga&lang=en; http://www.pip.gov.pl/html/pl/sprawozd/10/ pdf7r05.pdf.

5

   Nie posiadamy danych statystycznych. W Chung Flong przed strajkiem udział umów o pracę na czas określony i pracowników agencyjnych wynosił łącznie około 80-85 proc.

6

   http://www.chunghong.com/aboutus.html.

7

   W 2011 r. płaca minimalna w Polsce wynosiła 1,386 tys. złotych brutto, w 2012 r. 1,5 tys. złotych brutto. Niektórzy pracownicy Chung-Hong informowali, że zarabiają poniżej płacy minimalnej.