Czynniki ekonomiczne wynikają z istoty mechanizmu rynkowego i zalicza się do nich :
■ łagodzenie cyklu koniunkturalnego , - mechanizm rynkowy , działając samoczynnie , prowadzi do powstawania okresowo powtarzających się zakłóceń między poziomem a dynamiką efekty-wnego popytu i podaży. Stąd też konieczne jest włączanie się państwa w łagodzenie przebiegu cyklu koniunkturalnego.
■ dostosowanie struktury podaży do struktury popytu . W strukturze popytu często występują dobra, które są niezbędne dla zaspokajania potrzeb poszczególnych obywateli. Ze względu jednak na swoją specyfikę bez ingerencji państwa nie byłyby w ogóle wytwarzane lub byłyby wytwarzane w niedostatecznych ilościach lub w bardzo wysokich cenach. Dlatego też w takich przypadkach potrzebna jest ingerencja państwa poprzez np. niższe opodatkowanie wyrobów i usług, stosowanie ulg. czy zwolnień podatkowych . które w ten sposób zachęcają producentów do ich wytwarzania lub świadczenia usług.
■ dostęp do wiarygodnej informacji rynkowej - w gospodarce rynkowej nie wszystkie podmioty mająjednakowy dostęp do informacji o : polityce kursowej. sytuacji makroekonomicznej państwa i regionu, gwarancji rządowych, czy linii kredytowych ze środków pomocowych. W takiej sytuacji źródłem informacji powinny być organy publiczne.
■ likwidowanie tzw. negatywnych efektów działalności gospodarczej. Czynnikiem, który przyciąga inwestorów jest stan infrastruktury i środowiska naturalnego. Motywem działania przedsiębiorców jest zysk. Dlatego z ich działalnością wiąże się degradacja środowiska naturalnego, a także niszczenie infrastruktury. Państwo stara się temu zapobiegać poprzez stosowanie różnego rodzaju kar pieniężnych, nakładanych na przedsiębiorców , jednak środki te są niewystarczające. Wobec tego państwo musi przeznaczać znaczne środki publiczne na te cele.
Reasumując :
- ani państwa , ani jednostki samorządu terytorialnego nie tworzą wartości materialnych (jest to bowiem nieprodukcyjna sfera gospodarki) musząje przejmować od innych podmiotów zamieszkałych lub funkcjonujących na ich terytoriach. Wartość tej części PKB , którą trzeba przeznaczyć na zaspokajanie potrzeb zbiorowych , wyraża się w pieniądzu i przybiera z jednej strony postać rozmaitych danin publicznych, a z drugiej - wydatków państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na cele związane z zaspokajaniem wymienionych potrzeb.
Przejmowanie wartości wytwarzanych w sferze produkcji i usług materialnych , centralizacja zasobów' pieniężnych zwłaszcza poprzez wykorzystania instytucji budżetu oraz funduszów celowych , umożliwia przejmowanie w drodze wydatków na zakup towarów bądź nabycie usług niezbędnych do zaspokajania potrzeb zbiorowych odpowiadających tym wartościom i ich wydatkowanie.