Scan0015 (23)

28

zakażony ospą. prawdziwą — nie uległ tej chorobie. Metoda Edwarda Jennera, wakcynacja (w odróżnieniu od wariolizacji) stała się prawdziwym dobrodziejstwem dla ludzkości. Dalsze postępy w tym zakresie przyniosły m.in. wyniki prac Ludwika Pasteura (1822-1895), Roberta Kocha (1843-1910), Emila Behringa (1854-1917).

Antygeny

Antygeny są to substancje białkowe, zwykle wielkocząsteczkowe, które po wprowadzeniu do organizmu wywołują powstawanie odpowiedzi immunologicznej. Oprócz antygenów istnieją związki chemiczne o małych cząsteczkach, częstokroć o masie cząsteczkowej nawet poniżej 1.000 u, które stają się immunogenne po połączeniu się z białkiem ustroju. Są to hapteny. Mogą nimi być niektóre leki lub kosmetyki, albo składniki farb, czy lakierów.

Odpowiedź immunologiczna ustroju nie jest skierowana przeciwko całej makrocząsteczce antygenu, ale przeciw pewnym grupom na jej powierzchni, tzw. determinantom antygenowym, czyli epitopom. W wyniku odpowiedzi immunologicznej powstają immunoglobuliny (Ig) mające zdolność swoistego wiązania się z antygenem.

Immunoglobuliny (Ig)

Immunoglobuliny, czyli przeciwciała wytwarzane są przez komórki plazmatyczne, które powstają z limfocytów B. W procesie ewolucji organizmów wytwarzanie immunoglobulin pojawia się u kręgowców, ale pełne ich zróżnicowanie następuje u Naczelnych.

Pojedyncza cząsteczka Ig składa się z czterech łańcuchów polipep-tydowych — połączonych mostkami dwusiarczkowymi (S-S). Dwa z tych łańcuchów są jednakowe — o masie cząsteczkowej około 55.000 - 72.000 u, noszą nazwę ciężkich i są oznaczane literą H (Heavy). Dwa inne, również jednakowe, o masie cząsteczkowej około 23.000 u, są nazywane lekkimi i oznaczane literą L (Light).

0.4. KOMPLEKSY ODPORNOŚCIOWE

29

£

CO

0

.t

'o

01 N O, (X

O>

c

tS3

O

'Sb

o

o

Ol

G

c

o

tu

CO

x>

CO

Rt/c. d. Schematyczne przedstawienie budowy cząsteczki immunoglobuliny. Łańcuchy ciężkie (H) mają po 4 domeny, a lekkie (L), które są krótsze, po 2 domeny. Części zmienne obu łańcuchów (H i L) są zaznaczone równoległymi kreskami — dla przejrzystości tylko po jednej stronie (wg Ptaka — zmodyfikowane).

Enzymy: papaina i pepsyna rozszczepiają cząsteczkę immunoglobuliny (Ig), ale każdy z tych enzymów — w odmienny nieco sposób. Pod wpływem działania papainy cząsteczka Ig ulega rozszczepieniu na trzy prawie równej wielkości fragmenty ( o masie około 55.000 u). Dwa z nich nazywane Fab (fragment antigen binding) są prawie