Scan0070 (11)

Dokonując pomiaru wysokości Słońca studenci musieli ‘zwracać szczególną uwagę na to, aby nie znajdowało się ono nad lądem, gdyż to utrudniało pomiary. Podobnie jeśli chodzi o Księżyc. Znacznie więcej trudności napotykali studenci podczas obserwacji gwiazd ze względu na słabo zarysowaną lub w ogóle niewidoczną linię horyzontu. Na tym etapie procesu określania pozycji okrętu zachodziła potrzeba podejmowania wielu decyzji, począwszy od zaplanowania pomiaru, poprzez jego dokonanie, zapisanie czasu obserwacji, a skończywszy na określeniu współrzędnych pozycji zliczonej dla momentu obserwacji danego ciała niebieskiego.

Obliczanie elementów linii pozycyjnej stanowiło dla większości studentów długą i żmudną pracę, szczególnie w początkowym okresie praktyki nawigacyjnej. Trudności te nie zostały przezwyciężane przez znaczną część studentów do końca rejsu nawigacyjnego. Ten etap. określania pozycji okrętu stanowił odrębny proces rozwiązywania problemu dydaktycznego za' pomocą metody optymalnej decyzji. Można w nim wyodrębnić następujące fazy: a) zapoznawanie się z wynikami obserwacji ciał niebieskich i współrzędnymi pozycji zliczonej dla momentu obserwacji; b) analiza problemu i przemyślenie znanych sposobów (tablic) obliczeń elementów linii pozycyjnej; c) podjęcie decyzji o wyborze optymalnego sposobu (tablicy) przeprowadzenia obliczeń; d) obliczanie w dzienniku obserwacyjnym elementów linii pozycyjnej; e) sprawdzenie skuteczności obliczeń, jeżeli pozycja obserwowana była wątpliwa.

W trakcie badań stwierdzono, że w przypadku pozostawienia studentom swobody w wyborze odpowiedniego sposobu (tablicy) obliczeń, stosowali oni najczęściej ten, który najlepiej opanowali. Wielu studentów pracowało samodzielnie, niektórzy jednak szukali współ-

towarzyszy, w celu wspólnego dokonywania obliczeń.

:j Obliczanie dwóch linii pozycyjnych trwało na początku ponad dwie godziny. Później niektórzy studenci określali pozycję obserwowaną w ciągu 5-15 minut. Dokładność obliczeń była różna. Dostrzeżone w nich błędy poprawiano najczęściej porównując wyniki własne z uzyskanymi przez przodujących studentów.

Jak wykazała analiza protokołu nr 1185 z obserwacji II zmiany wachty nawigacyjnej z 23 lip ca 1976 r. (godz. 04,00 - 08,00) oraz dzienników obserwacyjnych | studentów, narzucenie sposobu obliczeń przez kierownika zmiany znacznie zwolniło tempo rozwiązywania problemu dydaktycznego. Kierownik zmiany wachty polecił studentom wykonać obliczenia za pomocą nie stosowanych przez nich dotychczas tablic Dreisonstoka. Okazało się, że tylko jeden student z całej zmiany zdążył wykonać obliczenia obu Unii pozycyjnych w ciągu 51 minut. Czas pracy pozostałych był znacznie dłuższy (np, u studenta W. K. sięgał 178 minut); średnia wynosiła 71 minut. A jak przedstawiał się problem dokładności obliczeń elementów linii pozycyjnej? Odpowiedź na to pytanie zawierają dane zamieszczone w tab. 3. Wynika z nich, iż znacznie większy odsetek - poprawnych wyników uzyskali studenci z, obliczeń elementów linii pozycyjnej drugiego ciała niebieskiego.

TABELA 3

Zestawienie wyników obliczeń elementów linii pozycyjnych za pomocą tablic Dreisonstoka (w %)

Wy s zczegó 1 n ie ni e	Pierwsze ciało niebieskie	Drugie ciało niebieskie
Obliczenia poprawne	! 76,3	SO V—‘ GO
Błędy metodyczne	9,6 1	4,2
Błędy „umyślne”	3,3	.1,7
Omyłki	10,8	? 3
Ogółem	100,0	100,0

135