Scan102 (2)

102 A. Facoetti i wsp.

wrażliwości {threskolds),Skupi Unieuwagi umożliwia więc to, że decyzje sąpodejmowane w oparciu o pojedynczy bodziec, z pominięciem innych, dystrakcyjnych. Wydaje się zatem, że skupianie uwagi przestrzennej wpływa na procesy post-percepcyjne, takie, jak pamięć krótkotrwała, podejmowanie decyzji percepcyjnych i intencjonalne odpowiedzi.

W rzeczywistości, spowolnione skupianie uwagi przestrzennej powoduje nie tylko niewielkie, niekiedy ledwo uchwytne, zaburzenia sensoryczne i ruchowe, ale także odpowiada za specyficzne zaburzenia czytania u osób z dysleksją. „Spowolnione przełączanie uwagi” zarówno u słabo czytających dzieci, jak i dorosłych, może powodować ogólną niesprawność multimodalnego przetwarzania bodźców percepcyjnych (Facoetti i wsp., 2003b; Hari i Renvall, 2001). Wykazano, że osoby ze specyficznymi zaburzeniami czytaniapizejawiajązaburzenia skupiania i przełączania uwag# wzrokowej i słuchowej.

Brannan i Williams (1987) wykazali, że w porównaniu z osobami czytającymi płynnie, osoby, które czytają słabo, mająproblemy z szybkim skupianiemuwagi wzrokowej. Badania przeprowadzone przez naszągrupę potwierdziły, że dzieci z dysleksją charakteryzuje zarówno powolność, jak i asymetryczność skupiania uwagi, co z kolei wpływa na automatyczną kontrolę uwagi wzrokowej (np. Facoetti iwsp., 2000b, 2001,2003a). Poza tym, krótkotrwałe wyłączenie uwagi wzrokowej (tj. przejściowe niezauważenie drugiego bodźca w zadaniu z użyciem dwóch bodźców) trwało dłużej u dorosłych osób z dysleksją, niż u osób czytających płynnie (Hari i wsp., 1999). W celu sprawdzenia, czy osoby z dysleksją mają trudności z automatycznym skupianiem uwagi, zastosowano zadanie oceny kolejności pojawiania się bodźca w prawym i lewym polu widzenia oraz zadanie wykorzystujące iluzoryczny ruch linii. Stwierdzono, że osoby z dysleksją cechuje wolniejsze przetwarzanie informacji w lewym, niż w prawym polu widzenia (tzw. asymetryczny podział uwagi); co więcej, osoby te wykazywały spowolnione skupianie uwagi w obu polach widzenia (Hari i wsp., 2001). Pomimo tych danych, kwestia, czy zaburzenia uwagi wzrokowej są przyczynowo związane z zaburzeniami czytania u dzieci z dysleksją, jest nadal przedmiotem gorących dyskusji (patrz Ramus, 2003).

'Określenie “asymetryczność” odnosi się do odmiennych efektów obserwowanych przy prezentacjach bodźców w lewym i prawym polu widzenia (adresowanych odpowiednio do prawej i lewej półkuli) — przyp. red.

Uwaga wzrokowa i słuchowa w dysleksji II

■Pierwszych dowodów na zaburzenia uwagi słuchowo-przestrzennej ©sób ze specyficznymi zaburzeniami czytania dostarczyli Asbjomser Bryden (1998). Deficyty słuchowe u dzieci z dysleksją manifestują s problemami z percepcjądźwięków mowy (różnicowaniem fonemów);! Sytuacji, gdy pojawiają się one na tle szumu (hałasu) (np. Cunningham wsp., 2001). Dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania ma] trudności w różnicowaniu dźwięków zbliżonych akustycznie (np. Talia 1980) i w przetwarzaniu szybko następujących po sobie sekwenc .dźwięków (np. Helenius i wsp., 1999). Takie zaburzenia pereepc Słuchowej są prawdopodobnie związane z nieumiejętnością szybkieg przełączania i skupiania uwagi słuchowej w celu prawidłowego różni cowania właściwości dźwięku (Renvalł i Hari, 2002). Rzeczywiście badania z udziałem zdrowych osób wykazały, że poprawność rozpo znawania fonemów wzrasta podczas skupiania uwagi słuchowo przestrzennej (np. Mondor i Bryden, 1991), co potwierdza, że wybiórczt (selektywna) uwaga przestrzenna może ułatwiać percepcję słuchową, ■Wydaje się zatem, że w przypadku osób ze specyficznymi zaburzeniami czytania ogólna niesprawność w przetwarzaniu wzrokowo i 'słuchowo odbieranych informacji może wynikać z zaburzana czasowej pEdzielczości uwagi przestrzennej w sytuacji analizy krótkotrwałych ^bodźców (Facoetti i wsp., 2Q03b).

Rit! Jednakże, nie ma w literaturze przedmiotu bezpośrednich dowodów na |i»półwystępowanie spowolnionego skupiania uwagi wzrokowej i słuchowej (tj. multimodalnej) dla tej samej grupy osób wykazujących [specyficzne zaburzenia czytania.

■poprzednie badanie dotyczące selektywnej uwagi wzrokowej' i słuchowej , przeprowadzone z udziałem tych samych dzieci ze specyficznymi Zaburzeniami czytania, wykazało zaburzenia automatycznego skupiania uwagi przestrzennej dla obu modalności (Facoetti i wsp., 2003b). Jednakże, wspomniane różne opóźnienia pomiędzy wskazówką a bodźcem (250 i 400 ms dla wzroku; 100 i 250 ms dla słuchu) uniemożliwiły bezpośrednie porównanie czasowych przebiegów dla wzrokowego i słuchowego skupiania uwagi. W związkuzpowyższym, wkolejnym badaniu zastosowano takie samo opóźnienie pomiędzy wskazówką a bodźcem (10® i 250 ms) dla obu modalności.

py Dla uzupełnienia eksperymentu (zgodnie z zaleceniami Goswami (2003), dotyczącymibadańrozwojowych), dodano także grupę kontrolną