Scan104 (2)

104 A. Facoetti i wsp.

wyrównaną pod względem poziomu czytania z grupą dyslektyczną. Zwykle są to dzieci o 2-3 lata młodsze od dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania, lecz czytające na poziomie odpowiednim do wieku. Uwzględnienie takiej grupy kontrolnej (w której poziom IQ odpowiada poziomowi IQ dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania) pozwala na sformułowanie hipotezy przyczynowej (Goswami, 2003). Jeżeli dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania wykazują zaburzenia uwagi przestrzennej (tj. spowolnione skupianie uwagi) zarówno w porównaniu do grupy kontrolnej wyrównanej pod względem wieku, jak i grupy kontrolnej wyrównanej pod względem poziomu czytania, zaburzenia takie nie mogąbyć zinterpretowane jako wynikające z zaburzeń czytania, ale sugerują możliwość istnienia związku przyczynowego pomiędzy zaburzeniami uwagi przestrzennej i dysleksją. Dalszych dowodów popierających hipotezę przyczynową dostarczają wyniki terapii wskazujące, że płynność czytania u dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania poprawia się, kiedy ćwiczą one umiejętność skupiania uwagi wzrokowej (Facoetti i wsp., 2003c).

W niniejszej pracy badaliśmy utajone (covert) (tj. bez ruchu oczu -przyp. red.) skupianie wzrokowej i słuchowej uwagi (np. Posner, 1980). W badaniu uczestniczyło 12 dzieci z diagnozą wskazującą na specyficzne zaburzenia czytania. Grupę kontrolną dobraną pod względem wieku stanowiło 18 dzieci z poziomem IQ i poziomem czytania w normie, zaś grupę kontrolną dobranąpod względem poziomu czytania - 9 młodszych dzieci, których poziom IQ i poziom czytania również był w normie.

MATERIAŁ I METODA

W Eksperymencie 1 mierzono czasowy przebieg skupiania wzro-feowsc-przestrzennej uwagi. Uczestników proszono o fiksaeję wzroku w centralnym punkcie ekranu. Peryferyjnie prezentowana wskazówka wzrokowa, nie zawierająca informacji, poprzedzała pojawienie się bodźca w lewym lub prawym polu widzenia. Bodziec pojawiał się po upływie pewnego czasu od pojawienia się wskazówki przestrzennej (1(M) i 250 ms) w tym samym lub innym miejscu niż wskazówka.

W Eksperymencie 2 (słuchowym), z udziałem tych samych osób badanych, prezentowana przez słuchawki wskazówka słuchowa poprzedzała pojawienie się bodźca dźwiękowego w lewym bądź prawym

.Uchu. Również w tej sytuacji uczestników proszono o fiksację wzroku w jpentralnym punkcie ekranu. Po zmiennej przerwie oddzielającej pojawienie się wskazówki przestrzennej (100 i 250 ms) prezentowano bodziec (cel, na który osoba badana miała zareagować) albo w miejscu gdzie pojawiła się uprzednio wskazówka, albo w innym miejscu. iliSzybsze reagowanie na bodziec poprzedzony o 100 ms wskazówką pojawiającą się w tym samym miejscu wskazuje na efekt ułatwienia, dzięki automatycznemu skupianiu uwagi na wskazówce. Podczas auto-platycznego kierowania uwagi przestrzennej (tj. podczas peryferyjnej prezentacji wskazówki przestrzennej, nie będącej wyznacznikiem miejsca przyszłego bodźca), ten wczesny efekt ułatwienia w ogniskowaniu uwagi nie występuje i zostaje zastąpiony przez późniejszy efekt hamujący. Rzeczywiście, przy dłuższych odstępach pomiędzy wskazówką a bodźcem (około 250-350 ms), wolniejsza odpowiedź na bodziec pojawiający się w tym samym miejscu co wskazówka może odzwierciedlać hamowanie powrotne (Inhibition of Return, IOR). Ten efekt hamujący jest przypisywany oderwaniu uwagi i sprzyja ogniskowaniu jej na nowych miejscach (patrz Klein, 2000).

Osoby badane

P Dwanaścioro dzieci ze specyficznymi zaburzeniami czytania, w wieku od 10 do 13 lat, zostało wybranych z grupy zgłoszonej do Instytutu [Naukowego „E. Medea” w związku z trudnościami w nauce. Dzieci ^średnia wieku 11 ;09 lat; pełne IQ 97; werbalne IQ 93; wykonaniowe IQ U02) zostały zdiagnozowane na podstawie standardowych kryteriów ((American Psychiatrie Association, 1994). Wyniki dla głośnego czytania tekstu i/lub pojedynczych słów i/lub pojedynczych nie-słów uplasowały się o 2 odchylenia standardowe poniżej średniej w standardowych testach ■losowanych we Włoszech (Comoldi i wsp., 1981; Sąrtori i wsp., 1995). W śród uczestników wyróżniono 10 chłopców i 2 dziewczynki ze specy-ficzny mi zaburzeniami czytania, którzy spełniali następuj ące kryteria:

!jł) pełne IQ powyżej 85 w teście inteligencji Wechslera, poprawiona (Wersja dla dzieci (WISC-R) (Wechsler, 1986);

S) wzrok i słuch w normie lub skorygowany;

3) brak nadpobudliwości psychoruchowej (Attention DcJhit Hyperactivity $>isorder, ADHD) (American Psychiatrie Association, 1994);