ScannedImage 21

starało się poprzeć Abisynię, podporządkować sobie szczepy arabskie i ożyć je przeciwko Persji”. Abisyńczycy odnieśli zwycięstwo w 523, a następnie w 525 r. Wodzem drugiej wyprawy był Abrahah (wariant imienia Abraham), początkowo oficer pod dowództwem Arja^a, który po kłótni ze swym zwierzchnikiem przyjął najwyższe dowództwo. Według at-Tabariego ”, du-Kuwas, spinając ostrogami swego rumaka, „pogrążył się w falach morskich i nie ujrzano go już więcej". W ten sposób skończył ostatni monarcha himiarycki, a wraz z nim nadszedł koniec niezależności Jemenu. W^Tszystko, co przetrwało po sławnej pamięci starożytnej dynastii himiaryckiej, jest dzisiaj uwiecznione w nazwie skromnego szczepu Himiar na wschód od Adenu.

OKRES PANOWANIA ABI8YtfSKIEGO

Abisyńczycy przybyli jako sprzymierzeńcy, lecz jak to często się zdarza, pozostali jako zdobywcy. Przekształcili się w kolonistów” i sprawowali od 525 do 575 r. kontrolę nad tym krajem, skąd ich przodkowie dużo wcześniej wyemigrowali na wybrzeże afrykańskie. Abrahah, uznany za wicekróla Aksum, wybudował w San'a’, obecnej stolicy, jedną z najwspanialszych katedr owej epoki, nazywaną przez pisarzy arabskich al-Qalxs (al-Qulajs, ał-Qullajs, z greckiego ekklesia— kościół). Katedra ta, z której niewiele pozostało do dziś, prócz miejsca, na którym stała, była zbudowana na ruinach starożytnego Ma’rib. Chrześcijańscy Abisyńczycy byli oczywiście pochłonięci nawracaniem kraju i tworzeniem z niego rywala dla pogańskiej Mekki, centrum pielgrzymek na półnoey, ponieważ pielgrzymki te były źródłem wielkich dochodów tak dla mieszkańców miasta, jak też dla ludności mieszkającej przy szlakach prowadzących do świętego miejsca, Abisyńskim władcom powiodło się oczywiście w założeniu religijnego przybytku na południu, który mógł ściągać olbrzymie tłumy, ze szkodą dla sanktuarium w al-Higazie. Pamięć tej rywalizacji ekonomiezno-religijnej została faktycznie uwieczniona w lokalnej tradycji, według, której dwóch pogan arabskich ze szczepu Fuąajm, zwolenników kultu Ka’by, zbezcześciło katedrę w §an^ca’ w wigilię pewnej uroczystości, co skłoniło Abrahaha do wysłania karnej ekspedycji przeciwko Mekce. Do incydentu tego doszło rzekomo w roku, w którym urodził się Prorok (570 lub 571). Eok ten został nazwany rokiem słonia (^ram cd-fil) od słonia, który towarzyszył Abrahahowi w jego marszu na północ, a który wywarł wielkie wrażenie na Arabach z Higazu, gdzie nigdy nie widziano tych zwierząt. Armia abisyńska została zdziesiątkowana przez ospę, „małe kamyki" (sijjjtt) według Koranu⁸⁰.

■ Procopiua, Historia bellorum, wyd. i tłum. H. B. Dewing, London 1904, ks. I, rozdz. 20. 55 9*12.

“ T. I, z. 927 n.

■* Procopius, ka. I, rozdz. 20, §§ 2, 6.

" 105,1-3. Patrz at-Tabaii, Tafsir al-Qv,r'dn (Bulaq 1329), t. XXX, 8. 193; Ibn Hiśam Sira, 8. 36.

ZNISZCZENIE TAMY MA'RIB

Do tego okresu winno być włączone takie pamiętne wydarzenie uwiecznione w literaturze muzułmańskiej jako „przerwanie wielkiej tamy” w Ma’rib, spowodowane ogromną powodzią³¹. Al-Ięfahani ”, który poświęca ósmą księgę swych roczników (kończących się na r. 961 n. e.) królom himiaryckim, umiejscawia w czasie to tragiczne wydarzenie na 400 lat przed islamem, natomiast Jaąut³³ jest bliiszy prawdy pisząc, że działo się to w okresie panowania Abisyńczyków. Euiny tej tamy są widoczne do dnia dzisiejszego. Pewna datowana inskrypcja południo-woarabska Abrahaha (data przypada na 642-543 r. n. e.), traktująca o jednym z wyłomów w tej tamie, została odkryta i opublikowana przez Glasera

Katastrofa ta za czasów Abrahaha była poprzedzona wcześniejszą, z 450 r. n. e., kiedy to woda rozerwała tamę. Jednakie tama została naprawiona-Ostateeznie do katastrofy wspomnianej w Koranie (34,15) musiało dojść po r. 542, a przed 570. Z jednym z wczesnych wyłomów w tamie ma swe powiązanie migracja banu óassan w okolice Hawranu w Syrii, gdzie stali się oni przedmurzem władzy rzymskiej, jak również wędrówka banu Lahm do rejonu al-Hlra, gdzie ostatnio odkryto pewną liczbę napisów południowoarabskich. Banu óassan przyjęli rok przerwania tamy jako początkowy rok ich własnej ery “. Ponadto obecnie Óassan i Tanuh z Syrii i Iraku, banu Tajji’, Kinda oraz inne wielkie i silne szczepy z Arabii Północnej i Centralnej twierdzą, że pochodzą z Arabii Południowej. W Syrii znajdują się do dzisiaj rodziny, które wiążą swoje przybycie do tego kraju z tym samym wydarzeniem.

Później to ogromne widowisko wielkiej powodzi i przerwania tamy tak przemówiło do wyobraźni Arabów_f iż epizod ten wykorzystali dla wytłumaczenia całego długotrwałego procesu upadku i zaniku handlu, rolnictwa³⁸ i życia państwowego w Arabii Południowej. Faktyczną przyczyną upadku, jak była już

0    tym wyżej mowa, stało się pojawienie się statków rzymskich na Morzu Czerwonym, infiltracja nowych religii, których wpływ rodził niezgodę, a w konsekwencji — podporządkowanie się obcej władzy. Legenda o zerwaniu tamy — legendą wydarzenie to stało się dopiero w późniejszych rocznikach — może winna być rozpatrywana jako skoncentrowanie i udramatyzowanie dziejów

1    przyczyn ekonomicznych i socjologicznych, które doprowadziły do rozkładu i ostatecznego upadku społeczeństwa południowoarabskiego. W legendzie tej długi okres upadku przeszedł jako jedno wydarzenie. Ponadto, co zdaje się być subtelną analizą nieuchwytnej istoty prawdziwych przyczyn, które prowadziły do tej tragedii, kronikarze³⁷ podają, że szczur przewrócił kamień, którego 50 ludzi nie mogłoby ruszyć z miejsca, i w ten sposób doprowadził

» Koran 34, 15.

" Op. eit., s. 128.

« Buldam, t. IV, s. 383.

^H W Mitteibmgen der vorderasialisehen GeseUsehajt, Berlin 1897, b. 360-488.

“ Al-Mas*udi, Kitab at-Tanbih, wyd. de Goeje, Leyden 1893, s. 202.

w Co do teorii o postępującym osuszaniu klimatu, to brak jest dostatecznego materiału w czasach historycznyoh; A. Musil, Northern Nejd, New York 1928, s. 304-319.

" Ał-Has'udi, Muruj, t. III, s. 383; Buliłam, t. IV, s. 384, por. Mas'udi, s. .370 n.

57