ScannedImage 9

a)    Pustynia. Ludzie wychodzili na pustynię - to odejście musiało być absolutne i bezwzględne, należało porzucić wszystko to, co się posiadało, kochało, nawet swoich bliskich, rodziców, krewnych. Pustynia ma więc nie tylko swe znaczenie geograficzne, ale również i duchowe - opuszczenie wszystkiego; było to odejście od świata w znaczeniu ewangelii Jana, od zła, egoizmu, wszystkiego, co złego niesie z sobą świat.

Pustynia jest drogą wskazaną przez Księgi natchnione. Przez pustynię szedł Abraham do Ziemi Obiecanej, którą osiągnął dopiero wtedy, gdy wszystko porzucił; przpnią zmierzał Mojżesz na czele ludu wybranego, by posiąść ziemię obiecaną mu przez Boga; na pustynię wyszli F.lias? i Jan Chrzciciel, na pustyni przygotowywał się Chrystus do swej pracy. Na pustyni czyhają na mnicha pokusy i trudności, podobnie jak czyhały na Izraelitów. Bo pustynia to królestwo szatana; spalenie i pustka jest jego dziełem i symbolem. Właśnie dlatego pustelnicy wychodzą na pustynię, by tam, w królestwie swoim, szatan został pokonany przez ich pokutę, umartwienie, pokorę. I tam właśnie ma zostać odnowiony raj, gdy zakwitnie na nim żyde anidskie.

Ciekawym jest porównanie starożytnych mistyków pustyni, jakimi byli Ojcowie Pustyni, i współczesnych: Karola de Foucaułd, Carlo Caretto czy Ernesta Psicharii.

b)    Słowo Ojca. Wyjśde na pustynię nie stanowi dezercji. Wręcz przedw-

nie, to przejśde na pole walki, do której należy się przygotować. Wspo- i umieliśmy już o nim omawiając podjęcie życia na pustyni. To przygotowanie stanowi coś w rodzaju współczesnego nowicjatu. Tym, który przygotowuje adepta do życia na pustyni, jest starzec (gr. geron). Nie chodzi tu o wiek, ale o doświadczenia żyda wewnętrznego, czyli o mądrość. Mogą więc być „młodzi starcy”; młodzi wiekiem, starzy doświadczeniem. Do ; starca przychodzi uczeń i prosi go o „słowo”. „Słowo” stanowi widką łaskę i dar Boży, na który uczeń musi czekać, nieraz długo, i na który musi ; zasłużyć pokorą, wytrwałośdą, wiarą. Raz przyjęty przez Ojca przebywa ; z nim, naśladuje go, słucha jego pouczeń; uczy się także jego milczenia, ; pokory, pobożnośd.    1

Ale przede wszystkim czeka na jego „słowo”, a więc nie na długą ' mowę, nie na regułę, która niesie wartośd powszechne, ale na „słowo” potrzebne dla niego w danej chwili. Starzec jest „theoforos” (nosicielem Boga) lub „pneumatoforos” (nosicielem Ducha) i to stanowi o jego charyzmacie. Mówi on „słowo”, które jest „słowem Boga”, bo udziela z mocy, którą w sobie nosi. Jeśli uczeń gamie się do starca jak do Boga, wtedy i starzec zostanie przez Boga w szczególny sposób natchniony, co ma powiedzieć; w przeciwnym jednak wypadku starzec nie ma nic do powiedzenia. „Słowo” starca jest więc jak „słowo Boże”, które nie cofnie się, zanim nie wypełni swego jadania. Czasami razi nas to porównywanie, ba, czasami nawet przekładanie „słowa” starca nad „słowo” Pisma Świętego.

„Słowo” starca uczeń ma przechowywać w swoim sercu i starać się je wypełniać. Między uczniem a nauczycielem wytwarza się związek oparty na charyzmacie ojca: jest to zarazem stosunek ojca do syna - stąd semickie „abba” a koptyjskie „apa” oznaczające ojca, u kobiet „amma” - matka, a zarazem stosunek pana do sługi. Uczeń ma się wyrzec całkowicie własnej woli, być całkowicie posłusznym ojcu i wprowadzać w życie „słowo”.

c) Hesychia. Ideałem, do którego dąży mnich, jest „hesychia”, słowo greckie, bardzo trudne do przełożenia. Opuściwszy świat człowiek musi wyciszyć w sobie wszystko to, co jest ze świata, i zbliżyć się do żyda anielskiego, żyda nieba. Pojęde „hesychia” ma pewne podobieństwo do stoickiej „apathda”, jest jednak od niej o wiele bogatsze.

Ciszę mnicha zakłócają pokusy pochodzące od szatana. Są one wielorakie, dobrze dostosowane do człowieka. Są to więc pycha, nieczystość, chęć odejśda i powrotu do świata i wiele innych. Walka z pokusami przybiera formy niesłychanie dramatyczne, jak np. walki Antoniego czy Mojżesza. Ta walka stanowi powołanie mnicha: „zabierz pokusy ... a nikt nie będzie zbawiony” - mówił św. Antoni (5): jest to walka aż do krwi, która upodabnia mnicha do męczennika, bo męczennik stanowił ideał Ojców Pustyni. Walka ta jest tym dęższa, że mnich ma za przeciwnika najstraszliwszego wroga - szatana.

Mówiono wide o demonologii Ojców Pustyni, bo szatan stanowi jeden z podstawowych tematów literatury monastycznej. Z pewnośdą można tu szukać paraleli w folklorze egipskim, bo mnisi wyrażali się językiem i pojędami swoich czasów i swojego kraju. Można też szukać tłumaczeń

21