SDC10993

(por.

_w kolejności występowania w tckicic. lu_n,;_mk_omi „* palaLalizację, po^"' J    _olroki- gri„, por. gri_XK    p„_r *    ■

*«■<-»: ^moi'“-paUtalizacji paralclnc do wyżej omówionych w 1’ ale kuzyni księżna zj    „.fen - osobliwy wypadek zmiany k w _r J]

^por- ** * <.

^W,'t'41^nfki'?fu'zlizacji spółgłosek tylnojęzykowych w języku scs., _po,. skini i rosyjskim - wskazać podobieństwa . różnice.

konwersatorium IV § 13. Odmiana zaimków

_Złimki nicrodzajowe (jedoorodzajowc)

1) Zaimki osobowe i zwrotny: azb 'jaj/oj. w* ^ dwaj (dwie dwoje)', ca 'wy dwaj (dwie, dwoje)'/»« (acc.) się mc odrozmają rodzaju gramatycznego^(zob. odmianę § 35, a). Odmiana tych zaimków odpowiada na „_g0, odmianie prasłowiańskiej. Dla języka scs. charakterystyczna jest forma N sg. zaimk, 1. osoby azb. Podobna forma, mianowicie az, zachowała się do dziś w języku buł-ganiam i macedońskim. W dialektach, zwłaszcza bułgarskich występują także formy jaz, jaze lub ja. Starą formę jaz zachował ponadto język słoweński. Większość języków słowiańskich, jak wiadomo, uogólniła formę ja pochodzącą z ps. formy pre-jotowancj *jaz% istniejącej obok *azb.

W odmianie zaimków osobowych i zaimka zwrotnego w niektórych przypadkach obok form dłuższych występują formy krótsze. Tc ostatnie w zależności od konstrukcji zdania i szyku wyrazów w* zdaniu bywają częściej cnklityczne, por. I) sg. mi, u, si, A sg. mę, /ę, sę, A pl. ny, ty. Trafiają się jednak także pozycje początkowe i akcentowane w zdaniu, zwłaszcza jeśli chodzi o formę A, np. tę rnolirnb ‘ciebie prosimy', na tę upwagb ‘tobie zaufałem’, iie vy priimelb, mę priimetb ‘kto was przyjmie, mnie przyjmie’ itp.

2) Zaimki p y tajne kbto 'kto', lkto co* obsługują wszystkie trzy rodzaje, a ponadto odmieniają się tylko w liczbie pojedynczej, która odnosić się może równia do pozostałych liczb, por. kito jestbf i kbto sątb? Zaimek kbto odnosi się z reguły | osób,^ a łkto do przedmiotów* nicosobowych łub w znaczeniu ogólnym. Od* rouM pierwszego z tych zaimków* stonuje się do typu twaidcgo dawnego tematu

ć •U™ ^kt°k^k°^° ^,td' ^{W r}°^{rmic 1 Sg}' ^{wskazać nalró}y na pal utai izację II: clmb < •.. * ** , ^,t?⁴' ^^a‘^mc^ ^^to ma odmianę miękkotematową. a nagłosowc ł jo⁵ palaulizacj. 1: itta * •kbto, G Ihso * 'ktso lub leso < 'keto itd. Trzeb*

z czasów nie ZJ™⁰*    ** ’^so' która dotrwała w języku scs. jeszerc

l) not    • j °^{na CZ}^^Cł podstawą tworzenia dalszych form, zwiaszer*

językach akmUń,k'.T,T,^<’_łl 0J™“ ^l'°.^rm3^{r uki}« nie zachowały się w pozostały*

miana zaimków kbto i Ibto przypomina odmianę ^z1'

imków wskazujących r.m. (zob. § 35, b), por.: kbto, (; kogo i U ‘tamten, ten*, G sg. togo itd.; ibto, G ieso, ibso, późniejsze lego i Sb ‘ten’, G sg. i ego itd. Warto też dodać, że w funkcji A zaimka kbto uogólniła się od czasów prasłowiańskich forma G kogo¹.

3) Zaimki nieokreślone: nlkbto (uogólniający) 'ktoś*, nllblo (jw.) ‘coś’, nikbto (przeczący) nikt’, nilbto (jw.) 'nic’ odmieniają się podobnie jak poprzednio omówione zaimki pytajne, por. G nikogo, nikogo, nllbso lub nlieso, niUso lub nileso itp.

Do tej grupy zaimków można też zaliczyć zaimek uogólniający kbibdo 'każdy' posiadający tylko formy jednego rodzaju i odmieniający się jak zaimek kbto, por. kogoźbdo, komużbdo, cimbźbdo, kombźbdo. I^;ormy trzyrodzajowc tego zaimka występują w języku polskim, por. każdy, każda, każde, i w języku rosyjskim, por. haidyj, kaźdaja, każdoje.

b. Zaimki rodzajowe

1) Zaimki wskazujące: tb, ta, to ‘ten, tamten, ów'; sb, si, se ‘ten, ten tu (pizedmiot bliżej znany)’; ots, ora, oto 'ów, ten’; om, ona, ono 'on, tamten’* *jb (ji), *j<*> ^mjc, G sg. jego (m., n.), jeję (f.) itd. 'on' — tzw. zaimek anaforyczny; sieb, sita, sice |J sikb, sika, siko 'laki'; tolikb, tolika, toliko 'tak wielki'; seliki, selika, seliko *ts.’, sami, sama, samo (uwydatniający) ‘sam’.

Spośród wymienionych wyżej ps. i scs. zaimków według wzoru twardotema-towego odmieniały się tb, ta, to, oib, ora, oto, om, ona, ono, talrs, taka, tako, samb, sama, samo (zob. odmianę tb, ta, to § 35, b). Zaimki tolikb, -a, -o, selikb, -a, -o stosują się do tej odmiany w formach 1 sg. m. i n., G, D, I, L pl., D-I du. — wszystkich rodzajów. Pozostała większa część przypadków jest zgodna z odmianą rzeczowników deki. I (m. i n.) i deki. III (f.), por. G sg. m. i n. tolika, G sg. f. toliky itd., podobnie jak przymiotniki według odmiany rzeczownikowej (zob. niżej § 15, a).

Do typu odmiany miękkotematowej należały zaimki *6, si, se oraz *jb, *ja, *je (zob. odmianę § 35, b). Temu drugiemu zaimkowi należy poświęcić szczególniejszą uwagę. Stara forma N wszystkich trzech liczb nic zachowała się w języku scs. i w pozostałych językach słowiańskich. W jej funkcji występuje forma zaimka om itd. Formę dawną możemy wydobyć z zaimka względnego jize, o czym będzie mowa dalej (zob. § 13, b, 3), i ze złożonej odmiany przymiotników (zob. § 15, a). W samej już odmianie zaimka anaforycznego spotykamy takie formy A, które są równe formie N, por. A sg. m. ji (jb) i n. je, A pl. f. ję i n. ja, A du. m. ja, A du. f. i n.ji. Formy zaimka anaforycznego używane są wtórnie także w funkcji zaimka 3. o\oby.

Rozpatrzymy z kolei formy omawianego zaimka w połączeniu z przyiinkami i związany z tym proces morfologiczno-fonctyczny. W pozycji po przyimku zaimek przybiera w nagłosie charakterystyczny element morfemowy n-. Ilustruje to następujące porównanie form: (•arma acc. hogn mogła przyczynić się do powstania kategorii osobowości w deklinacji słowiańskiej

i II. 8. 3).

55

54