skan0163 (2)

320 L. SOBCZYK

prac. których wyniki można uznać za w pełni wiarygodne. Dotyczy to przede wszystkim prac Hi 11 a i współprac, poświęconych relaksacji w TGS oraz d-KDP. Wyniki tych prac można streścić w sposób następujący. Relaksacja elementarnych procesów orientacji dipoli (być może chodzi o przeskoki protonu) ma charakter debajowski, przy czym konieczne jest przyjęcie widma czasów relaksacji. Bardzo dobrą zgodność między wynikami eksperymentalnymi a krzywymi teoretycznymi dyspersji uzyskuje się przy założeniu, że rozkład czasów relaksacji ma kształt krzywej błędów Gaussa. Rozmycie czasów relaksacji można dyskutować na gruncie fluktuacji lokalnego pola, zgodnie zresztą z modelem ruchu kolektywnego. Wyniki pomiarów zależności e* od częstości i temperatury, jak pokazali Hill i Ich i ki [36—38],

/ c

najlepiej przedstawiać za pomocą znormalizowanych parametrów e' I —

I C    I ^

i e" I — w funkcji vt₀, gdzie r₀ jest empirycznie wyznaczonym parametrem

J^T    /    j v

relaksacji odwrotnie proporcjonalnym do ATi r₀~——— 1,gdzie T_c— temperatura Curie. Na rysunku 6 przedstawiono za Hillem i Ichiki [37] wyniki

Rys. 6. Znormalizowane krzywe absorpcji i dyspersji dla d-KDP w zakresie mikrofalowym, wg [38]

uzyskane dla d-KDP. Zależność czasu relaksacji od temperatury według równania Curie-Weissa stwierdzono także dla soli Seignette’a. Według najnowszych wyników [35] sól Seignette’a charakteryzuje się ściśle pojedynczym czasem relaksacji, przeciwnie niż wcześniej podali to Akao i S a saki [34].

Półkola Cole’a-Cole’a dla temp. 30,5 i 24,4°C przedstawiono na rys. 7. Jak widać obserwuje się wyjątkowo dobrą zgodność dla pojedynczego czasu relaksacji.

Rys. 7. Półkola Cole’a-CoIe’a dla soli Seignette’a w zakresie mikrofalowym w temperaturze Curie i powyżej tej temperatury, wg [36]

Niezwykle ważnym wynikiem badań relaksacji ferroelektryków' jest stwierdzenie wyjątkowo małej energii aktywacji. Biorąc pod uwagę zależność

r =t₀— (zn — może być traktowane jako rzeczywisty czas relaksacji)

^eo

od temperatury Miiser i Pottharst szacują wartość AH* na mniejszą od 10“³ eV. Tak mała wartość może przemawiać za protonowym mechanizmem polaryzacji. Warto podkreślić, że przyjęcie ruchu deuteronów w d-KDP za decydujący o relaksacji w zakresie mikrofalowym znalazło ostatnio pełne potwierdzenie w badaniach deuteronowego rezonansu paramagentycznego [39].

LITERATURA

[1]    H. Fróhlich, Theory of Dielectrics, Oxford 1958.

[2]    C. J. F. Bóttcher, Theory of Dielectric Polarization, Elsevier, Amsterdam 1952.

[3]    C. P. Smyth, Dielectric Behavior and Structure, McGraw-Hill, New York 1955.

[4]    E. Fischer, Physik. Z., 40, 645 (1939).

[5]    Progress in Dielectrics (red. J. B. Birks), tom 3, Heywood, London 1961.

[6]    W. Kauzmann, Rev. Mod. Phys., 14, 12 (1942).

[7]    E. Bauer, Cah. phys., 20, 1 (1944); 21, 21 (1944).

21 Wiązanie wodorowe