skanowanie0010 (132)

116- ...... ."" APOKRYFY -...................r===^r.--.......- -.......

Apokalipsa powstała prawdopodobnie w II w. po ChrZZacfiowała się w wersji słowiańskiej i greckiej.¹

5. POZOSTAŁE SŁOWA JEREMIASZA

Jest to opis wydarzeń po zburzeniu Jerozolimy w 587 r. Podobnie jak w innych tego rodzaju apokryfach, mamy do czynienia z fikcją literacką. Z Bożego polecenia Jeremiasz ukrywa arkę przymierza i święte naczynia, a potem wyrusza do Babilonii. Jego niewolnik, Abimelek, wysłany po figi zasypia na całe 66 lat. Baruch, sekretarz Jeremiasza, widzi w tym znak z nieba i pisze do proroka list, w którym powiadamia, że uprowadzeni do niewoli mogą wracać, pod tym jednak warunkiem, że oddalą żony cudzoziemki.

W dziewiątym rozdziale mowa jest o proroctwie Jeremiasza odnośnie do Jezusa ońaz o ukamienowaniu proroka. Ta część apokryfu jest pochodzenia chrześcijańskiego.

Dzieło napisane zostało prawdopodobnie w języku greckim, choć nie wyklucza się, że pierwotnym językiem mógł być hebrajski^{1 2}. Napisał je Żyd mieszkający w^{3 4} Jerozolimie w latach pomiędzy 70 a 130 r. po Chr.⁵

6. APOKALIPSA ELIASZA

Dzieło zachowało się jedynie we fragmentach.⁶ Ojcowie Kościoła podają, że tekst 1 Kor 2, 9 pochodzi właśnie z zaginionej Apokalipsy Eliasza.^{7 8} Epifaniusz sądził również, że hymn z Ef 5, 14 zaczerpnięty został z tego apokryfu.⁰

Od zaginionej Apokalipsy Eliasza, która była niewątpliwie dziełem pochodzenia żydowskiego, należy odróżnić chrześcijańską Apokalipsę Eliasza zachowaną w języku koptyjskim.³ Ponadto istnieje jeszcze trzecia Apokalipsa Eliasza, w języku hebrajskim miszuaickim, która znajduje się w Sefer Elia.^s Pochodzi ona z końca III w. po Chr., chociaż może zawierać wiele starych materiałów.

7. APOKALIPSA SOFONIASZA

Zachowała się jedynie we fragmentach.⁹ Znał ją i cytował Klemens z Aleksandrii.^{10 11} O jej treści dowiadujemy się głównie z przekładu koptyjskiego.¹¹

8. APOKALIPSA ADAMA

Epifaniusz wymienia jako dzieło gnostyckie Apokalipsę Adama (Haer 26, 8. 1). Niewiele wiemy o treści wspomnianego apokryfu. Odkryte w 1945 r. w Nag Ham-madi gnostyckie teksty zawierają na jednym z papirusów z IV w. Apokalipsę Adama.¹² Jest to tłumaczenie tekstu greckiego na sahidycki. Ta nie istniejąca już grecka wersja Apokalipsy Adama była z kolei tłumaczeniem z języka semickiego. Obecny tekst zawiera proroctwo Adama dane Setowi na temat utraconej gnozy.

II. APOKRYFY JUDEO-HELLENISTYCZNE

Język grecki wraz z postępującą hellenizacją Bliskiego Wschodu stawał się coraz powszechniejszy w całym ówczesnym święcie. O ile w Palestynie helłenizacja napotkała zrozumiały opór (walki machabejskie), to w Egipcie i w ogóle w diasporze zetknięcie się kultury żydowskiej z grecką przybrało całkiem inny obrót. Żydzi mieszkający w diasporze wcześnie zaczęli posługiwać się językiem greckim i to zarówno w kontaktach z innymi narodami, jak i w liturgii. Za Ptołomeusza II Fila-delfa (225—246 przed Chr.) dokonano w Aleksandrii przekładu Pięcioksięgu na język grecki.

Aleksandria była głównym ośrodkiem, gdzie myśl żydowska spotkała się z filozofią grecką. Owocem tego zetknięcia się dwóch kultur będzie literatura judaistyczna pisana w języku greckim. W jej skład wchodzą również apokryfy judeo-hellenistyczne.

I. LIST ARYSTEASZA

Autor opowiada w formie listu pisanego do swego brata o tym, jak powstało greckie tłumaczenie Pięcioksięgu Mojżesza. Miało to być tak, że bibliotekarz królewski, Demetriusz, namówił króla Ptołomeusza II Filadelfa (285—247 przed n. e.), by ten zwrócił się do arcykapłana Eleazara z prośbą o przetłumaczenie Pięcioksięgu dla biblioteki aleksandryjskiej. Eleazar zgodził się. Wybrano 72 mężów, którzy przybywszy do Aleksandrii dokonali tłumaczenia w ciągu 72 dni. Stąd nazwa Septu-aginta (Siedemdziesięciu) stosowana początkowo do przekładu greckiego Pięcioksięgu, a później rozciągnięta na cały ST w tłumaczeniu greckim.

Pisząc powyższy list autor z pewnością oparł się na jakimś starym źródle, jednakże trudno nam dzisiaj dociec, co w jego dziele jest prawdą historyczną, a co zmyśloną legendą. Wiemy np., źe Ptolomeusz I powierzył pieczę nad biblioteką aleksandryjską Demetriuszowi z Faleron, ale wiemy również i to, że u Ptołomeusza II był on w niełasce.

Z treści pisma wynika, żc autor Listu Arysteasza dobrze był obznajmiony z życiem dworskim w Aleksandrii oraz ze stylem kancelarii Piolomeuszów. To świadczy-

1

   Zob. Denis jw. ,79—84.

2

   Por. G. D. Kilpatrick, Acłs VII. 52 eA.euctę, JTS 46 (1945) 136—145.

3

   Zob. G. Steindorff, Die Apokalypse des Elias. Eine unbckannte Apokalypse und Brachstiicke der Sophonias—Apokalypse. Koptische Texte, Ubersetzung, Glossar. TU 17 (1899); J. M. Rosen-stiehl, EApocaiypse d’Elie, Paris 1972.

4

   Wyd. M. Buttenwieser, Die hebrdische Elias—Apokalypse, Leipzig 1897, 82 n.

5

   Zob. Denis jw., 70—78.

6

   Tamże, 162—169.

7

   Zob. Orygenes: Comm. in Mn. 27,9. GCS 38 (!933) 250, 6; Klemens Al. Piotr. 10, 94, 4: GCS 12 (1936) 69, 15—19.

8

   Haer 42, 12, 3, GCS 31 (1922) 179, 25—180, 3.

9

   Zob. Denis jw., 192—194.

10

   Strom. 5, 11. 77, 2: GCS 52 (1960), 377—20—24.

11

   Zob. Steindorff-art. cyt.

12

Wyd. A. Bohlig, P. Labib, Koptisch—-gnostischę Apokalypsen ans Coclex V von Nap Ham-madi im Koptischen Museum zu Alt—Kairo[...], Halle—Wittenberg 1963, 86—117.