skanowanie0013 (12)

-422=— APOKRYFY

greckiego. Egzemplarz wspomnianego apokryfu zawierającego opis procesu Jezusa miał w ręce Epifaniusz (Haer 50, l).¹

Istnieje też wiele pseudo-Pawłowyck listów, stanowiących.jaklgdyby" zaginioną korespondencję Apostoła narodów. Mamy więc List do Laodycejczyków (por. Kol 4, 16) z II w., którym mieli się podobno posługiwać zwolennicy heretyka Mar-cjona; List do Koryntian, również z II w., znajdujący się w Biblii ormiańskiej i w niektórych kodeksach łacińskich tuż po kanonicznych Listach do Koryntian, korespondencję św. Pawła Apostoła z Seneką itd.² Ważnym pismem z tego okresu jest również List Apostołów (Epistoła Apostolorum) pochodzący z lat 130—140. W jego treść wchodzi opis objawień udzielonych apostołom przez Jezusa po swoim zmartwychwstaniu. Autor mocno podkreśla człowieczeństwo i bóstwo Chrystusa, i w wyraźny sposób przeciwstawia się tendencjom gnostyckim.

Odpowiedź na pytania „co będzie potem”, na drugim świecie, starali się dać autorzy apokryficznych apokalips. Jedną z pierwszych tego typu jest Apokalipsa Piotra napisana w języku greckim prawdopodobnie w Egipcie w latach 100—-135, w której autor ukazuje różne klasy grzeszników ponoszących kary za swoje czyny oraz chwałę sprawiedliwych. Początkowo cieszyła się ona dużym uznaniem u Ojców Kościoła. Klemens Aleksandryjski napisał do niej komentarz, a w niektórych kościołach Palestyny czytano ją nawet w czasie liturgii Wielkiego Piątku. Z innych apokalips apokryficznych należy wymienić Apokalipsę Pawła i Apokalipsę Tomasza.

1. PAPIRUS OXYRHYNCHOS 840

Tekst został odnaleziony w grudniu 1905 r. przez B. P. Grenfella i A. S. flunta³. Zawiera zakończenie mowy Jezusa, w której znajduje się przestroga przed fałszywą ufnością we własne siły. Następuje opis dyskusji Jezusa z arcykapłanem Lcwim. Dokument zawiera wiele semityzmów, co wskazywałoby na jego palestyńskie pochodzenie.

2. PAPIRUS EGERTON 2

Papirus przechowywany jest w British Museum w Londynie i pochodzi sprzed 150 r. po Chr. Zachowany w nim tekst nieznanej ewangelii przypomina w wielu punktach treść kanonicznej Ewangelii według św. Jana.⁴ Wartość tego dokumentu polega właśnie na jego stosunku do IV Ewangelii i licznych kontaktach z synoptykami, co pozwala przypuszczać, że jego autor znał wszystkie kanoniczne Ewangelie.⁵

3.    EWANGELIA NAZAREJCZYKÓW

Nazarejczycy byli to Żydzi nawróceni na chrześcijaństwo. Tworzyli oni osobną grupę w łonie Kościoła powszechnego. Według świadectwa Hegezypa, Euzebiusza, Epifaniusza i Hieronima wspomniana ewangelia skomponowana została w języku aramejskim. Krytycy stawiają sobie pytania, czy nie ma ona starszych przekazów aniżeli kanoniczna Ewangelia Mateusza.

Tekst apokryfu zachował się jedynie w cytatach Ojców Kościoła. Ppwstał on w okresie pomiędzy ostateczną redakcją kanonicznej Ewangelii Mateusza a śmiercią wzmiankującego o nim Hegezypa (180 r.). Została napisana w kręgach syryjskich judeochrześcijan. Niektórzy utożsamiają to pismo z Ewangelią według Hebrajczyków. Jednakże większość uczonych jest zdania, że były to dwa oddzielne dzieła.

4.    EWANGELIA HEBRAJCZYKÓW

Znana jest jedynie z nielicznych cytatów Ojców Kościoła. Powstała najprawdopodobniej w Egipcie i używana była przez chrześcijan pochodzenia żydowskiego. Znał ją już Hegezyp. Możliwe, że zetknął się z nią Ignacy Antiocheński. Pozwalałoby to datować czas jej powstania na koniec I w. Mowa w niej między innymi o ukazaniu się zmartwychwstałego Jezusa Jakubowi, który uczynił ślub, że nie tknie jedzenia dopóki nie ujrzy Pana. Inny fragment nawiązuje do chrztu Jezusa w Jordanie (Mt 3, 16) i przytacza słowa Ducha Świętego wypowiedziane w tym momencie.

Ewangelia Hebrajczyków została napisana prawdopodobnie w języku aramejskim. A. Schmidtke uważa, że był to targum do kanonicznej Ewangelii Mateusza używany przez prawowiernych judeochrześcijan zwanych nazarejczykami.⁶ Hieronim znał ją i przetłumaczył z języka aramejskiego na grecki. Zauważa on również, że prawie wszyscy mieli ją za autentyczną Ewangelię Mateusza (zob. Komentarz do Mt 12, 13).⁷

5. EWANGELIA EBIONITÓW

Ebionici stanowili j u de o chrześcijańską sektę, która posługiwała się skróconą i przeredagowaną dla swych celów wersją Ewangelii według Mateusza. Negowali oni dziewicze narodzenie Jezusa i uważali, że nie był on Synem Bożym przez swe cudowne poczęcie, ale przez złączenie się z Duchem Świętym w czasie chrztu w Jordanie.

Ewangelię Ebionitów znał już Ireneusz. O jej treści dowiadujemy się z cytatów podanych przez Epifaniusza. Treść niektórych fragmentów, jak na przykład opis działalności Jana Chrzciciela, powołanie apostołów i chrzest Jezusa ma swe paralele w Ewangeliach synoptycznych. Apokryf został zredagowany w języku greckim

1

   Zofa. E. Dobschutz, Der Prozess Jesu mich den Acta Pilati, ZNW 3 (1902) 89—i 14; T. Mommsen, Die. Pilatusakten, ZNW 3 (1903) 198—205; F. T. Sutcliffe, Au Apocryphal Farm of PiIate^Js Verdict, CBQ 9 (1947) 436—4.11; W. Myszor, Dzieje Piłata, STV 15 (1977) 169—175.

2

Zob. E. Dąbrowski, Prolegomena do Nowego Testamentu, Poznań 1960, 592—603.

3

Zob. 13. P. Greenfccll, A. S. Hunt. Osyrhynchos Papyri, London 1908, nr 840.

4

* Wyd. II. I. Bell — T. C. Skeat, Fragments of on Unknowi Gospel, London 1935.

5

Zob. F. -M.Braun, Jean le Theologien, Paiis 1959, 87.....94. 404—406; C. II. Dodd, .<VV>i*

Testament Studies, Manchester 1953, 12—52.

6

   A. Schmidtke, Neue Fragment# und Untersuchungen zu den judenchristlidien Evangelien, Leipzig .1911.

7

   Obszerna bibliografię podaje A. Santos de Otero, Los evctngelios apocrifos, Madrid 1963⁷, 32—50.