skanowanie0006 (199)

108 APOKRYFY

B. Psalmy Salomona

Dzieło to stanowi zbiór 18 modlitw napisanych w Palestynie pomiędzy 69 a 47 r, prz. Chr. Nie wolno ich mylić z Odami Salomona, które są dziełem gnostyckim z II w. po Chr. i zostały skomponowane prawdopodobnie w języku syryjskim.¹ W niektórych wykazach ksiąg kanonicznych Pisma św. Psalmy Salomona widnieją jako pisma natchnione. Codex Alexandrinus umieszcza je na końcu, po księgach NT.

Psalmy najprawdopodobniej zostały napisane w języku hebrajskim. Dziś ich tekst znamy przede wszystkim z tłumaczenia greckiego.²

Autorzy Psalmów Salomona są zdania, że obca okupacja w Izraelu jest karą Bożą, którą sprowadzili swym światowym życiem ich przywódcy, Hasmonejczycy. Podobne nastawienie do dynastii hasmonejskiej objawiali esseńczycy. Faktycznie, odkryte w Qumran dokumenty zawierają pewne paralele z Psalmami Salomona. Stąd niektórzy wysnuwali wniosek, że omawiany zbiór zrodził się w kołach esseń-skich.³ Jednakże opozycja wobec dynastii hasmonejskiej i saduceuszów istniała również w kołach faryzejskich. Ponadto eschatologia Psalmów Salomona różni się zasadniczo od esseńskiej. Na przykład nadzieje związane ze zmartwychwstaniem, mocno uwidocznione w Psalmach (por. 3, 16), zostały pominięte w tekstach ąumraó-skich. Nie ma też we wspomnianym zbiorze wzmianki o oczekiwaniu Mesjasza kapłańskiego, a więc idei tak drogiej gminie w Qumran. Z drugiej strony PsSal 17 i 18 dowodzą, że ich autorzy oczekiwali na Mesjasza z rodu Dawida, który wyzwoli naród izraelski i nałoży swe jarzmo na podbitych pogan. Te idee mesjańskie przemawiają raczej za środowiskiem faryzeuszy, a nie innym. Dlatego też biorąc pod uwagę wszystkie wspomniane cechy razem, przyjmuje się dzisiaj, że omawiany zbiór powstał raczej w kręgach faryzeuszy.⁴

C. Opowieści haggadyczne

Haggada żydowska czasów Chrystusa czerpiąc natchnienie z ksiąg biblijnych pozostawiła wiele utworów, które miały różny zasięg i poczytnośó. Niżej omówimy tylko najważniejsze z nich.

1. APOKRYF KSIĘGI RODZAJU (1 QAP GN)

Wśród zwojów rękopiśmiennych w Qumran odnaleziono tekst stanowiący opowiadanie w formie midraszu haggadycznego o patriarchach z pierwszych rozdziałów Rdz⁵.

Na kolumnach II-V znajduje się historia, będąca rozwinięciem tematu Rdz 5, 28 n, o narodzeniu Noego. Jego ojciec Lamech, widząc jak piękny jest noworodek, sądził, że został zdradzony przez żonę i że dziecko zrodziło się ze związku z aniołem (por. Rdz 6, 1-4). Następnie mamy historię Noego i potopu (kol. VI-XII). Nie rachowały się kolumny XIII-XV, na których być może znajdował się Testament Noego. Historia podziału ziemi pomiędzy synów Noego (kol. XVI-XVIII) stanowi rozwinięcie tematu z Rdz 10 n. Potem mamy opis historii Abrahama (XIX-XXIII), jego podróży do Kanaanu i Egiptu oraz związanych z tym pobytem perypetiach. Abraham wraca do Kanaanu, gdzie otrzymuje obietnicę, że kraj jego będzie się rozciągał od Nilu po Eufrat.

Tekst napisany jest w języku aramejskim, takim jakim mówiła ludność Palestyny czasów Chrystusa. Ponieważ nie odnaleziono innego zwoju z apokryfami Księgi Rodzaju, istnieje przekonanie, że mamy do czynienia z samym oryginałem omawianego dzieła. Mogło ono powstać pomiędzy 50 r. przed Chr. a 70 r. po Chr.

2. KSIĘGA STAROŻYTNOŚCI BIBLIJNYCH PSEUDO-FILONA (LIBER ANTIQUITATUM BIBLICARUM)

Tytuł księgi pochodzi od pierwszego wydawcy dzieła, Jana Sichardusa, który zatytułował je Liber Antiquitatum na wzór Starożytności Żydowskich Józefa Fla-wiusza. S. Gryphe przedrukowując w 1552 r. wydanie Sichardusa umieścił po raz pierwszy tytuł: Philonis Iudaei Anliąuitatum Biblicarum Liber. Wiadomo jednak, że dzieła tego nie napisał Fiion. Dlatego dzisiaj znane jest ono powszechnie jako Liber Antiąuitatum Biblicarum Pseudo-Philonis, a w skrócie LAB.

Na treść księgi składa się historia święta od Adama do śmierci króla Saula. Za punkt oparcia posłużył autorowi tekst Pisma św., jednakże do treści ściśle biblijnych wprowadził-on nowe tradycje, znane jedynie z haggady żydowskiej. Na przykład cytując Rdz 11, 26: „Terach przeżywszy siedemdziesiąt lat, zrodził Abrama, Nachora i Harana” (LAB 4, 15) dodaje, że „Wówczas ci, którzy zamieszkiwali ziemię, zaczęli obserwować gwiazdy i zaczęli na ich [podstawie co.ś] sobie wyobrażać i przepowiadać, a swoich synów i córki przeprowadzać przez ogień. Jednak Serach i jego synowie nie postępowali tak jak oni” (LAB 4,16). Pismo św. nic nie mówi, że Terach oddawał cześć idolom. Takie informacje zaczerpnięte zostały z haggady żydowskiej, znanej już autorowi Księgi Jubileuszów (11,6 n). Podobnych „poszerzeń” tekstu Pisma św. spotyka się bardzo wiele w Starożytnościach Biblijnych. Można powiedzieć, że jest to dzieło utkane z tekstów biblijnych i homiletycznej tradycji żydowskiej. Nie jest to jednak ani targum, ani parafraza Biblii, ani też komentarz podobny do peszerów odnalezionych w Qumran. Anonimowy autor Starożytności Biblijnych przedstawia na kanwie zebranych przez siebie metariałów historię zbawienia. Jest to w gruncie rzeczy dzieło pisane w duchu tradycji mądrościowej. W szerokim sensie można jc nazwać midraszem, będącym wykładem i jednocześnie aktualizacją tekstu biblijnego do konkretnych potrzeb społeczności. Porównać je można pod względem literackim do Apokryfu Księgi Rodzaju omawianego wyżej.¹

Cel, który przyświecał autorowi Starożytności Biblijnych, był przede wszystkim dydaktyczny. Dzieło miało poruszać serca czytelników i zachęcić ich do wierności przymierzu z Bogiem. Autor kładzie nacisk na modlitwę i podkreśla rolę Bożej Opatrzności. Zwraca się nie do zamkniętych grup, ale do całej społeczności żydowskiej.

Samo dzieło, jako całość, stanowi najprawdopodobniej zbiór tradycji hagga-

Oxford 1955, 86 n; J. A. Fitzmyer, The Genesis Apocryphon of Qumran Cave I. A Commentary, Ronie 1966.

¹ Tamże.

1

   Zob. J. H. Charlesworth, The Odes of Solomon ed. with Translation and Notes, Oxford 1973.

2

   Zob. O. von Gerhardt, ^vPAAMOI ZOAOMONOZ. Die Psalmen Salomons, Leipzig 1895.

3

   Zob. A. Dupont-Somraer, Les ecrits esseniens decomerts pres de la mer Morte, Paris 1959, 308—347; J. O'Dell, The Religiom Backgroundofthe Psalms of Salomon, RQ 3 (1961) 241—257.

4

   Zob. J. Schiiphaus, Die Psalmen Salomos, Leiden 1977; M. Dclcor, Psaumes dc Salomon, DBS IX (fasc. 48). 214—245.

5

   Zob. J. T. Mil ile. Apocalypse de Lamach; w; Discoreries in Judean Deser/, I, QwnrCm Cave 1,