skanowanie0016

Termin „pojęcie” definiowany jest różnie. Na co dzień posługujemy się tym terminem na rozmaite sposoby. Kiedy chodzi o jakiś pogląd, ideę mówimy: „W moim pojęciu nie ma nic nadzwyczajnego w działalności politycznej prezydenta”. Gdy nie potrafimy czegoś zrobić: „Nie mam pojęcia, jak to naprawić” albo że mamy wyrobione o czymś zdanie: „Mam wyrobione pojęcie o stosowaniu kar w wychowaniu”. Gdy jednak terminu „pojęcie" używamy w związku z nauczaniem lub uczeniem się, ma ono precyzyjne znaczenie i odnosi się do kategoryzowania wiedzy i doświadczenia

W praktyce o pojęciach z reguły mówi się wtedy, gdy wyrażone są rzeczownikami, ewentualnie rzeczownikami połączonymi z przymiotnikami, np.: drzewa liściaste, krzewy owocowe czy uczciwy sprzedawca. W pojęciach odzwierciedlają się cechy zarówno rzeczy, jak też cechy czynności czy stosunków ilościowych, dlatego różne części mowy mogą pełnić funkcje nosiciela znaczeń pojęciowych.

Richard I. Arends przedstawił trzy kategorie pojęć:

-> Pierwsza to pojęcia koniunkcyjne.

Cechy istotne pojęć koniunkcyjnych są sumą i są takie same w przypadku każdego przedmiotu należącego do danej klasy, czego przykładem może być pojęcie wyspy; zawsze zawiera cechę: jest to część lądu otoczona wodą z każdej strony.

->Drugą kategorię stanowią pojęcia dysjunkcyjne.

Określone przez R. I. Arendsa jako „pojęcia szersze, bardziej elastyczne, dopuszczające alternatywne zestawy cech, np. „rzeczownik” może oznaczać osobę, miejsce, rzecz, ale nie wszystko jednocześnie.”

->Kolejną kategorię stanowią pojęcia stosunkowe.

Według Arends’a o zaliczeniu do klasy decyduje tu stosunek. Należą tu pojęcia czasu i przestrzeni. Aby zrozumieć pojęcia stosunkowe należy znać dodatkowo inne pojęcia oraz stosunek między nimi.

W procesie kształtowania pojęć z zakresu środowiska społeczno - przyrodniczego szersze zastosowanie mają trzy pierwsze metody.

|^Metoda porównawcza polega na szukaniu podobieństw i różnic między rzeczami, wydarzeniami, z którymi uczniowie zapoznawali się już na poprzednich lekcjach jako jednostkowymi przedmiotami lub tez znają jej częściowo z życia. Porównywanie przedmiotów ma na celu wykrycie cech wspólnych i istotnych dla grupy przedmiotów tej samej klasy. Wybrane do porównywania przedmioty powinny zawierać takie elementy, które złożą się na treść kształtowanego pojęcia (elementarnego lub naukowego). Najlepiej porównywać jest przedmioty o cechach dostrzegalnych zmysłowo, np.: meble, pojazdy, budynki.