str0059

Dla potrzeb neurofizjologii i kliniki wygodniej jest dzielić mózgowie na trzy części — mózg, pień mózgu i móżdżek. Mózgiem nazywamy tylko kresomózgowie, w obrębie którego wyodrębniamy półkule mózgowe, struktury węchomózgowia i jądra podstawy. Pień obejmuje pozostałe części od międzymózgowia do rdzenia przedłużonego. W obrębie pnia mózgowego śródmózgowie, most i rdzeń przedłużony stanowią zwartą całość o podobnej funkcji, zawierają bowiem jądra nerwów czaszkowych, twór siatkowaty oraz ośrodki regulujące ważne dla życia czynności ustroju, jak oddychanie i krążenie krwi.

Istotę szarą mózgowia niekiedy dzielimy na korę mózgową i ośrodki podkorowe: te ostatnie obejmują wówczas zarówno jądra podstawy, jak i niżej leżące struktury pnia mózgu (np. jądro czerwienne, istotę czarną). Podział ten bywa użyteczny w analizie piętrowego charakteru niektórych mechanizmów fizjologicznych, np. sterujących czynnościami ruchowymi.

3.3. Rdzeń kręgowy

Rdzeń kręgowy znajduje się w kanale kręgowym, utworzonym przez otwory znajdujące się w kręgach kręgosłupa, ale nie zajmuje całej przestrzeni tego kanału, ponieważ w miarę wzrastania organizmu powiększa się wolniej niż kręgosłup. Ku górze (przodowi)¹ łączy się z rdzeniem przedłużonym (opuszką), kończy się natomiast w obrębie odcinka lędźwiowego kręgosłupa (u człowieka na granicy między pierwszym i drugim kręgiem lędźwiowym).

Rdzeń kręgowy; • podobnie jak i mózgowie, pokrywają trzy blaszki zwane oponami, tj. opona miękka, opona pajęcza (pajęczynowka) i opona twarda. Między oponą miękką i pajęczą znajduje się przestrzeń podpajęczynówkowa wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym. Wskutek nierównomiernego wzrostu rdzenia i kręgosłupa poniżej zakończenia rdzenia kręgowego znajduje się część kanału kręgowego będąca w istocie rozszerzoną przestrzenią podpajęczynówkową. Przestrzeń ta powstaje wskutek oddzielenia się opony pajęczej i twardej (które wyściełają kanał kręgowy) od opony miękkiej, która pokrywa rdzeń kręgowy. Można stąd bezpiecznie pobrać do badania płyn mózgowo-rdzeniowy za pomocą nakłucia lędźwiowego, bez obawy o uszkodzenie rdzenia (rys. 19).

Rdzeń kręgowy charakteryzuje budowa odcinkowa (segmentalna). Każdy odcinek, zwany neuromerem, unerwia czuciowo i ruchowo odpowiedni odcinek ciała, czyli metamer. Zawiera on zatem ośrodki czuciowe i ruchowa, a także parę korzeni rdzeniowych przednich i tylnych. z których powstają nerwy obwodowe łączące rdzeń z receptorami i narządami wykonawczymi. Jak dowiemy się w rozdziale 5 (por. rys. 79),

59

1

Patrz przypis 4.