0000029 (7)

3. OCENA SIŁY MIĘŚNIOWEJ

Ocena procesu rehabilitacji jest sumą różnych ocen, które razem wzięte określają stopień przystosowania psychicznego i fizycznego inwalidy do nowej sytuacji, w której znalazł się w wyniku choroby czy kalectwa. Jedną z podstawowych ocen jest także wszechstronne poznanie osobowości chorego i jego potrzeb.

W procesie usprawniania ruchowego zależy nam nie tylko na posiadaniu informacji cząstkowych o jego przebiegu, jak na przykład ocena siły mięśniowej, wytrzymałości, koordynacji ruchów itp.. ale również na ocenie sprawności wykonywania takich podstawowych czynności, jak lokomocja i samoobsługa. Dlatego też w różnych etapach rehabilitacji stosuje się różne testy funkcjonalne (czynnościowe).

Testy takie są opracowywane zależnie od specyfiki schorzenia, etapu usprawniania i trwałych ograniczeń sprawności. Na określenie sprawności niezbędnych inwalidzie do samodzielnego życia przyjęto z angielskiego termin: „czynności życia codziennego”. Wśród takich testów możemy między innymi wyróżnić:

—    testy samoobsługi (konsumpcja, higiena osóbista, ubieranie się),

—    testy lokomocyjne (chód, korzystanie ze środków komunikacyjnych, poruszanie się za pomocą wózka inwalidzkiego w różnych warunkach i podobne czynności).

—    testy uciążliwości pracy przy określonym stanowisku lub próby pracy,

—    testy sprawności rąk (na przykład ręki reumatoidalnej).

Ocena testowa pozwala na wykrycie braków sprawności lub jej progresu uzyskanego w wyniku usprawniania ruchowego. Jest także obiektywnym sposobem kontroli i powtarzana w określonych odstępach czasu wskazuje inwalidzie poprawę jego sprawności.

Ma to duże znaczenie psychologiczne. Inwalida, świadomy swoich postępów, szybciej dochodzi do zaakceptowania własnego kalectwa i aktywniej uczestniczy w przystosowywaniu się do nowej sytuacji.

Wzory ocen, jak również konstrukcji tego typu testów czynnościowych (funkcjonalnych) spotkać można w wielu publikacjach, i to zarówno dotyczących rehabilitacji, jak wychowania fizycznego i sportu. W każdym z nich siła mięśniowa stanowi podstawowy składnik oceny tej sprawności ¹.

3.1. BADANIE SIŁY MIĘŚNIOWEJ

Badanie siły mięśni jest zawsze ważnym elementem oceny efektywności usprawniania ruchowego niezależnie od etapu rehabilitacji leczniczej czy kierunku rehabilitacji zawodowej. Wśród najwcześniej podejmowanych prób testowania siły mięśniowej wymienić można metodę Lovetta i Martina. Lovett zalecał, obok opisanego dalej testu manualnego, również obiektywny pomiar siły. Prowadził w tym kierunku badania i próbował opracować metodę oceny siły rozwijanej przy ustępującej pracy mięśni. Z czasem do techniki pomiarów siły wprowadzono wiele modyfikacji, stosując w przypadku pomiarów aparaturowych różnej konstrukcji dynamometry. Na rycinie 14 pokazano najprostszy dynamo-metr tarczowy.

Charakterystyczną cechą metod dynamometrycznych jest to, że siła mięśni jest mierzona podczas skurczu izometrycznego lub prawie izometrycznego. Warunki pomiarów siły za pomocą dynamometrów ściśle określają pozycję tułowia i kończyn podczas badania siły mięśniowej. Przestrzeganie wspomnianych warunków jest konieczne, ponieważ zmiany zarówno dźwigni, jak długości mięśni mają wpływ na wynik pomiaru.

Wyniki izometrycznego testu siły mięśniowej wyraża się w kilogramach — liczba kilogramów potrzebnych do pchania lub ciągnięcia (w zasadzie mięśnie mogą

59

1

Zakres niniejszego opracowania pozwala nam na tylko skrótowe omówienie niezmiernie bogatej i rozbudowanej problematyki badań oraz oceny siły mięśniowej człowieka. Teoretyczne aspekty badania siły w rehabilitacji, sporcie, medycynie i pracy produkcyjnej — są omówione w materiałach z sympozjum biomechaniki, które odbyło się w Poznaniu, w listopadzie 1974 r. [15].