13147 obraz5 (18)

PRZEŻYTKI MOTYWÓW INICJACYJNYCH W EUROPIE CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

Ostateczny triumf chrześcijaństwa położył kres misteriom i gnozom inicjacyjnym. Odnowę duchową, której szukano niegdyś w inicjacjach w misteria, uzyskuje się odtąd przez sakramenty chrześcijańskie. Ale pewne motyw}'- inicjacyjne, bardziej lub mniej schrystianizowane, przetrwały jeszcze przez wiele wieków. Dotykamy tu znaczącego, niedostatecznie jeszcze przebadanego problemu: przetrwanie i kolejne transformacje scenariuszy inicjacyjnych w Europie chrześcijańskiej, od średniowiecza do czasów nowożytnych. Nie mogąc rozważać tego problemu we wszystkich jego aspektach, musimy zadowolić się pobieżnym przejrzeniem. Należy tu uściślić, w jakiej formie zachowały się w Europie różne, właśnie przez nas przebadane, typy inicjacyjne: albowiem me zawsze przetrwały jako właściwe obrzędy, lecz przede wszystkim w formie zwyczajów folklorystycznych, gier i motywów literackich.

Inicjacjami, które na ogół zdołały zachować swą rzeczywistość rytualną, są ceremonie dojrzałościowe. W prawie całej Europie wiejskiej, i to aż do końca XIX wieku, ceremonie wyznaczające przejście z jednej klasy wiekowej do innej odtwarzały jeszcze pewne tematy specyficzne dla tradycyjnych inicjacji d oj rżałoś ciowych. Włączenie chłopców do grupy „młodych” implikowało zawsze obrzęd przejścia i pewną liczbę prób inicjacyjnych. O ile symbolizm śmierci i zmartwychwstania został prawie całkiem zapomniany, o tyle struktura inicjacyjna prób zachowała się dość dobrze. Udało się pokazać również, że inicjacyjny układ Mtinnerbiinde z epoki przedchrześcijańskiej znalazł kontynuację w bardziej lub mniej militarnych organizacjach młodzieży, w ich symbolach i tradycjach tajemnych, obrzędach wejścia, specyficznych tańcach (na przykład taniec miecza itp.), a nawet w ich strojach⁴⁴. Z drugiej strony, dawnego tematu inicjacyjnego domyślamy się w ceremoniale korporacji rzemieślniczych, zwłaszcza w średniowieczu. Nowicjusz musiał spędzić pewien czas przy swoim mistrzu. Poznawał „tajniki rzemiosła”, tradycje korporacji, symbolizm sztuki. Nowicjat zawierał pewną liczbę prób, a promocji nowicjusza na rzeczywistego członka korporacji towarzyszyła przysięga milczenia. Ślady dawnych scenariuszy inicjacyjnych dają się jeszcze rozpoznać w specyficznych obrzędach murarzy i kowali, zwłaszcza w Europie Wschodniej⁴⁵.

⁴⁴    Materiał dokumentacyjny znajdziemy w: Otto Hófler, Kultiscbe Gekeirnbun.de der German en, I (Frankfurt am Main 1934); Richard Wolfram, Schwerttanz und Mannerbund (Kassel 1935); Hans Metraux, Schweitzer Jungendłeben in fiinf Jahrhunderten. Geschichte und Eigenart der Jugend und ihre Bundę im Gebiet der protestanńscben deutscken Schweitz (Aarau 1942); Ulrich Helfenstein, Beitrćige zur Prob-lematik der Lebensalter in der mittleren Geschichte (Zurich 1952),

⁴⁵    Por. moje książki: Comentarii la legenda Me\terului Manole (Bucarest 1943) i Forgerons et alchimistes (Paris 1956); tłum. poi.: Kowale i alchemicy., przeł. Andrzej Leder, (Fundacja ALETHEIA, Warszawa 1993).

173