obraz9 (21)

liczby motywów inicjacyjnych w literaturze, jaka rozwinęła się, począwszy od XII wieku, wokół Matiere de Bretagne, zwłaszcza w romansach opiewających Artura, Króla-Rybaka, Percewala i innych bohaterów zaangażowanych w Poszukiwanie Graala. Wydaje się, że celtyckie pochodzenie motywów cyklu arturiańskiego zaakceptowała dzisiaj większość uczonych. George Lymon Kittredge, Arthur Brown i Roger Shermann Loomis⁴⁸ - aby ograniczyć się do uczonych amerykańskich - obszernie ukazali ciągłość tematów i postaci mitologii celtyckiej - takiej, jaka daje się jeszcze rozpoznać w opowieściach walijskich i irlandzkich - a scenariuszami i postaciami arturiańskimi. Otóż większość tych scenariuszy jest inicjacyjna: zawsze chodzi o długie i pełne przygód „Poszukiwanie” cudowych przedmiotów, które implikuje między innymi przejście bohatera na tamten świat.

Trudno rozstrzygnąć, w jakiej mierze ta Matiere de Bretagne zawierała nie tylko resztki mitologii celtyckiej, ale także wspomnienie rzeczywistych obrzędów. W regułach przyjęcia do grupy wojowniczej dowodzonej przez Artura można odczytać pewne próby wejścia do stowarzyszenia tajemnego typu Mannerbund. Jednakże dla naszego tematu znacząca jest właśnie obfitość symboli i motywów inicjacyjnych w romansach arturiańskich. W zamku Graala Percewal musi spędzić noc w kaplicy, gdzie spoczywa martwy rycerz; gdy huczy nawałnica, widzi czarną rękę gaszącą jedyną zapaloną świecę⁴⁹. Jest to typowe inicjacyjne czuwanie nocne. Próby, jakim stawiają czoło bohaterowie, są niezliczone: muszą przejść przez most zanurzony w wodzie, zrobiony z ostrego miecza albo strzeżony przez lwy lub potwory. Ponadto u wejścia do zamków czuwają automaty, wróżki lub demony. Wszystkie te scenariusze przypominają przejście w zaświaty, niebezpieczne zstąpienia do Piekieł, a gdy takie podróże podejmują istoty żywe, zawsze stanowią one część inicjacji. Biorąc na siebie ryzyko takiego zstąpienia do Piekieł, bohater pragnie osiągnąć nieśmiertelność lub inny, równie niezwykły cel. Niezliczone próby, jakim podlegają postacie z cyklu arturiańskiego, należą do tej samej kategorii: u kresu swego Poszukiwania bohaterowie uzdrawiają tajemniczą chorobę Króla, przez co odnawiają „Gaste Pays” lub nawet sami dostępują Władztwa. Wiadomo zaś, że funkcja Władztwa powiązana jest na ogół z rytuałem inicjacyjnym.

Cała ta literatura, naszpikowana motywami i scenariuszami inicjacyjnymi⁵⁰, jest cenna dla naszych badań z uwagi na jej „powodzenie u publicz-

^4S Z obszernej literatury poświęconej temu problemowi wskażmy: G,L. Kittredge, A Study of Sir Gawain and tbe Green Knight (Cambridge, Harward Univ. Press, 1916); A. Brown, The Ongin of the Grail Legend (Cambridge, Harvard Univ. Press, 1943); R, S. Loomis, Celtic Myth and Arthurian Legend (Columbia Univ. Press, 1927).

⁴⁹    Por. analizę Jeana Manta, La Legende arthurienne et le Graal (Paris 1952), s. 281 nn.

⁵⁰    Por. Antoinette Fierz-Monnier, Initiation und Wandlung. Zur Geschichte des altfranzósischen Romans in XII Jahrhundert (Studiorum Romanorum, t. V, Berne 1951).

177.