15824 IMG94 (3)

86

Rysunek 7.4

Podszyty dębowe w drzewostanie sosnowym na siedlisku boru świeżego w Puszczy Kampinoskiej (fot. S. Kinelski)

..

gów. a głównie dla gąsienic okrzęlnicy czcrtiicowej - Ariarta myrtilli L.. na których ror jają się pasożyty atakujące też. pierwotne szkodniki sosny.

Zabiegi profilaktyczne, mieszczące się w zakresie ekologicznych metod ochrony lasu i związane z rekonstrukcją pośrednich ogniw pokarmowych pasożytów szkodliwych folio-fagów. opierają się na zasadzie jedności biocenozy z biotopem. Oznacza to wzbogacenie składu gatunkowego drzewostanów sosnowych na siedliskach borów mieszanych, borów świeżych mieszanych, lasów mieszanych i lasów liściastych oraz protekcję runa i wybranych rodzimych gatunków krzewów i drzew liściastych w borach świeżych i suchych. Zalesienia gruntów porolnych wymagają szczególnie wielu zabiegów fitomclioracyjnych i zoomelioracyjnych. gdyż odtwarzanie biocenozy leśnej bez. pomocy człowieka jest tu bardzo trudne. Zajmuje się tym - w myśl zasad inżynierii ekologicznej i ochrony lasu - urzą

dzanie lasu i hodowla lasu.

Oddziaływanie na komponenty biocenoz leśnych przez, zmianę obiegu biogenów może być osiągane wieloma metodami. Sposób gospodarowania biogenami. czyli pierwiastkami budującymi ciała organizmów, jest cechą charakterystyczną dla każdego ekosystemu, /.liczy od dostępności biogenów dla organizmów, od dróg i tempa ich obiegu w ekosystemie Wieloletni proces pozyskiwania drewna, gałęzi, ściółki, jagód, zwierzyny w ekosystemach leśnych i eksport materiału do innych ekosystemów, przeważnie rolniczych i wodnych. spowodował obniżenie zasobności ekosystemów leśnych w niektóre biogeny. a cykle k li obiegu uizsnil mcjscłnymi Szczególne znaczenie dla wzrostu drzew miało zmniejnti

nic w glebach leśnych ilości azotu, wapnia, potasu, fosforu i mikroelementów. Gospodarka leśna podejmowała próby uzupełnienia puli biogenów w środowisku leśnym na drodze nawożenia gleb leśnych. Ponadto w ostatnim dwudziestoleciu nastąpiło wzbogacenie gleb leśnych w związki azotowe będące zanieczyszczeniem powietrza pochodzącym ze środków transportowych i rolnictwa. Wpłynęło to na widoczny wzrost runa leśnego, a także podszytów, poprawiając strukturę troficzną borów. Prowadzi się też eksperymenty nad włączeniem do procesów regulacji gospodarki biogenami w ekosystemach leśnych zarówno żywych organizmów, jak i ich martwych szczątków.

Pośrednie oddziaływanie nawożenia mineralnego na owady fitofagiczne żerujące na drzewach iglastych następuje przez zmianę właściwości biochemicznych i fizycznych aparatu asymilacyjnego. Nic zauważono jednak jednoznacznego wpływu nawożenia na folio-fagi żerujące w drzewostanach liściastych. Populacje owadów mogą reagować na nawożenie zmianą poziomu płodności i śmiertelności, zmianą liczbowego stosunku pici. Następujące pod wpływem nawożenia zmiany jakości pokarmu oddziaływają na zmiany liczebności owadów tylko wtedy, gdy spełnione są inne warunki środowiskowe. Spośród różnych nawozów najwyraźniej na owady oddziałują nawozy azotowe stosowane na bardzo ubogich glebach piaszczystych. W pewnych warunkach stwierdzono, że ograniczają liczebność gąsienic barczatki sosnówki i niektórych innych pierwotnych szkodników sosny. Ograniczenie liczebności foliofagów jest związane nic tylko z lepszymi warunkami wzrostu nawożonych drzewostanów, ale i wzmocnionymi reakcjami obronnymi drzew, wyrażającymi się intensywniejszym wydzielaniem żywicy, wzmożoną koncentracją w niej olejków etery cznych. a szczególnie związków z grupy karenów. wykazujących w stosunku do owadów właściwości toksyczne. W innych doświadczeniach zauważono jednak, ze nawożenie azotowe sprzyjało rozrodczości i przeżywalności barczatki sosnówki, natomiast ograniczenie tych funkcji następowało przy nawożeniu fosforowym i potasowym. Nic mo/nj zatem oczekiwać natychmiastowego ograniczenia liczebności fiiofagów poj wpływem nawożenia. Jeżeli nawożenie będzie traktowane jako sposób ilościowej i jakościowej rekonstrukcji obiegu biogenów w danym ekosystemie, to zabieg len można traktować jako profilaktyczny. Powoduje on protekcję organizmów pożytecznych - drzew, których stan fizjologiczny i funkcje w wyniku dostosowania biotopu do biocenozy hędą odpowiadać kryteriom homeostazy całego układu.

Analogicznych efektów można spodziewać się (co też zostało już potw ierdzone w niektórych doświadczeniach leśnych) po nawożeniu gleb leśnych nawozami zielonymi np łubinowanie. nawożenie nawozami organicznymi, np. kompostami, korą sosnową i podobnymi materiałami), które przy udziale organizmów saprofagic/nych mogą tworzyć pr.\h nicę zoogenną. będącą rezerwuarem azotu i mikroelementów dla roślin drzewiastych /.i den z tych zabiegów nie może być stosowany dowolnie: dobór środków nawożenia. . < zakres i metody muszą ściśle odpowiadać prawom obiegu materii w ekosystemie Proc mami nawożeniowymi i ich kontrolą zajmuje się inżynieria ekologiczna

7.1.2. Kształtowanie struktury paratroficznej biocenoz leśnych

Struktura parauoficzna to obecność w biocenozie organizmów odzy w ującu l> - . duktami działalności innych organizmów, hez szkody dla łych ostatnich /budów,m > < niceksploatacyjnych zależnościach pokarmowych pełni funkcje, kma- z uwagi na ich oei mną rolę homeostatyczną w biocenozie zwane są hormonalną działalnością środowisk ,