15 (100)

30

vr

Rys. 5.5. Ustawienie noża tokarskiego w osi toczenia: 1 - kieł tokarski, 2 - ustawiany nóż tokarski, 3 - imak nożowy

<«ys. 5.4. Noże tokarskie proste: a) prawy, b) lewy; wygięte: c) prawy, d) lewy; odsit-ikone: e) prawy, f) lewy

Podział noży tokarskich [9]:

•    ze względu na rozwiązanie konstrukcyjne:

-    jednolite,

-    łączone w sposób trwały z dwóch różnych materiałów (zgrzewane, lutowane),

-    składane - z mechanicznie mocowanymi ostrzami skrawającymi (np. płytkami wieloostrzowymi);

•    w zależności od przeznaczenia:

-    ogólnego przeznaczenia,

-    specjalizowane (np. noże do gwintów),

-    specjalne (do ściśle określonego zarysu obrabianej powierzchni);

•    w zależności od sposobu kształtowania powierzchni obrabianej:

-    punktowe (kształtują powierzchnię narożem ostrza) - kształt przedmiotu zależy' tylko od toru narzędzia,

-    kształtowe (kształtują powierzchnię obrabianą fragmentem krawędzi

skrawającej) - odwzorowują kształt krawędzi skrawającej na przedmiocie obrabianym,    j

-    obwiedniowe — kształtują przedmiot przez obtaczanie się narzędzia po jego powierzchni.

Ze względu na usytuowanie ostrza w nożu tokarskim rozróżniamy noże [1]:^: prawe, lewe, obustronne, wygięte, symetryczne lub odsądzone (przykłady pokazano na rysunku 5.4).

Przykłady zastosowania noży tokarskich imakowych przedstawiono na rysunku 5.6.

Ustawienie noża tokarskiego w imaku regulujemy tak, aby jego naroże znajdowało się w płaszczyźnie przechodzącej przez oś obrotu przedmiotu obrabianego (rys. 5.5); służą do tego podkładki lub układy regulacyjne imaka.

Rys. 5.6. Najczęściej stosowane noże tokarskie: a) zdzierak prosty prawy, b) i f) zdzicrak wygięty prawy, c) wykańczak boczny wygięty lewy, d) wykańczak boczny odsądzony prawy, e) przecinak odsądzony prawy, g) wytaczak hakowy, h) wyła czak do otworów nieprzelotowych, i) wytaczak do otworów przelotowych

W pracach tokarskich najczęściej używane są noże składane z płytkami mocowanymi mechanicznie. Światowy przemysł narzędziowy oferuje wiele różnych rozwiązań mocowania płytek wieloostrzowych ustawionych normalnie i stycznie (rys. 5.7). Mocowanie może się odbywać za pomocą dodatkowych elementów mocujących lub siłami sprężystości korpusu noża.

Mocowanie płytek w nożach tokarskich [5] następuje przez docisk do powierzchni bazowych gniazda kra-wędziąłba śruby (Secodex S), klinem • do kołka oporowego (Secodex P), odkształcaną sprężyście śrubą wkręconą w otwór płytki wieloostrzowej (Secodex C), łapami dociskowymi, kolkami mimośrodowymi.

W niektórych rozwiązaniach noży tokarskich płyn chlodząco--smarujący podaje się przez otwór wykonany w korpusie noża i w płytce wieloostrzowej.

Rys. 5.7. Nóż tokarski składany: a) z płytką normalną, b) z płytką styczną (1 - płytka podporowa, 2 - płytka wieloostrzowa)

Noże tokarskie mogą być wykonane tradycyjnie i mogą być narzędziami przeznaczonymi do tokarek sterowanych numerycznie (z szlifowanymi powierzchniami bazowymi korpusu noża lub elementami regulacyjnymi umożliwiającymi wymianę noża bez konieczności korygowania jego wymiarów w programie sterowania numerycznego obrabiarki).

Składane noże tokarskie do obróbki otworów, których wysięg (stosunek wysunięcia noża z imaka do jego średnicy) jest duży, są wyposażone w układy tłumiące drgania.

W nowoczesnych tokarkach sterowunych numerycznie stosuje się tzw. systemy narzędzi zespolonych - zestawy narzędzi, adapterów (części łączących), oprawek itp. - ze złączami pozwalającymi na dowolne ich kojarzenie i połączenie w jedną funk-