16875 IMG71 (4)

40

Rysunek 3.1

Zer silny gąsienic brudnicy mniszki na świerku (ze zbiorów Katedry Ochrony Lasu i Ekologii SGG» w Warszawie]

Liczebność populacji to liczba jej osobników nic odniesiona do określonej jednostki przestrzeni, natomiast gęstość populacji to stosunek liczby osobników w próbach do [»* wierzchni tych prób. ij średnia liczba osobników w próbie o określonej powierzchni.

Miara gęstości populacji mo/c być liczba pędraków chrabąszczy znajdowanych wgk-bic wybranej z dołu kontrolnego o objętości około 0,5 rn\ liczba pocz.wurck strzys^<w choinówki w ściółce pod okapem jednej sosny (wielkość powierzchni jest wówczas mim

zmienna, zalc/ną przede wszystkim od wieku drzewa). Gdy pomiar gęstości populacji, wielkości najhardziej przydatnej w ochronie lasu. jest utrudniony, wykorzystuje sic do tego celu pomiar liczebności względnej. Liczebność populacji może być np. określona liczbą motyli brudnicy nieparki odłowionych na światło lampy w jednostce czasu, średnią liczbą jaj brudnicy mniszki znajdowanych na pniu jednego drzewa kontrolnego. W podobny sposób można wyrażać średnią liczbę osobników fitofaga przypadających na liść. pączek lub inny organ jego rośliny ży wiciclskicj.

Liczebność względną wyrażają różnego rodzaju wskaźniki przedstawiające najczęściej charakterystykę ilościową populacji w wersji procentowej. Takim wskaźnikiem jest wskaźnik stałości (frekwencji) C, mówiący, w jakim procencie prób (drzew) wystąpił dany gatunek szkodnika (np. jaki procent topól w plantacji jest uszkodzonych w dwóch krzyżujących się rzędach drzew przez rzcmlika lopolowcaj

gdzie Q -liczba zbadanych prób (drzew),

q - liczba prób (drzew), w których wystąpi! kontrolowany gatunek (rzemlik i

Dotychczas praktyka ochrony lasu w Polsce ogranicza się do uz> skama charakterystyk ilościowych poszczególnych szkodników i na ich podstawie podejmuje prace prognostyczne i decyzje dotyczące zakresu i sposobu zwalczania.

Dla celów badawczych, a także w praktyce ochrony lasu wielu krajów . Janc uzyskane z prostych pomiarów zagęszczenia są weryfikowane metodami statystycznymi, gdy / poprawność oceny zagęszczenia populacji zależy od wielkości pojedynczych pnih. ich liczby , rozmieszczenia w przestrzeni i czasie, prawidłowej techniki i dokładności w ich pobieraniu.

Jedną z zasadniczych trudności, jakie powstają przy określaniu gęstości populacji, jest nierównomierne rozmieszczenie w przestrzeni jej osobników. Zbyt mała liczba prób pobranych wówczas do określenia gęstości populacji może dać zupełnie błędne wyobrażenie o tej wielkości.

Rozmieszczenie owadów charakteryzuje się zwykle rozkładem skupiskowo-loMiwym. układy skupiskowo-równomiemc, równomierne lub losowe są rzadziej spotykane Poznanie rozkładu przestrzennego jest niezbędne nie tylko dla właściwego rozmieszczenia prób. ale i dla weryfikacji uzyskanych wyników, gdyż poszczególne testy statystyczne przynoszą wiarygodne rezultaty tylko dla określonych rozkładów.

Należy przypuszczać, że wiele gradacji borecznika sosnowca wybuchło mc '\\lą, wcześniej, w trakcie jesiennych poszukiwań pierwotnych szkodników sosny, sy gnali • w.i nymi przez tę kontrolę opartą na założeniu rozkładu równomiernego, gdy szkt>dmk ten wy kazujc wyraźny rozkład skupiskowy w okresie żerowania, jak i w czasie spoczynku zimo wego w ściółce.

Rozkład osobników danej populacji nic zawsze jest stały. Wręcz przeciwnie. w b.h, wzrostu gęstości populacji rozkład przestrzenny może zmieniać się od skupiskowego pi v losowy do równomiernego. Dlatego też w okresie kulminacji gradacji borecznik icsi icu strowany w większości prób uzyskanych z prac prognostycznych opartych na mctod/ii •jesiennych poszukiwań pierwotnych szkodników sosny ".