09 (22)

2. Roz/nowy w warunkach profesjonalnych. Większość rozmów profesjonalnych i związanych z pracą jest zupełnie odmienna od tych, o których właśnie mówiliśmy. Rozmówcy nie są nastawieni przede wszystkim na zyskiwanie przyjaciół, lecz ich celem jest przeprowadzenie jakiejś transakcji, w sytuacji, która jest zdefiniowana i ograniczona wyraźnymi regułami i konwenansami. Rozmowa pod różnymi względami zależy od istoty sytuacji:

1.    Cele. Cele nauczania studentów, sprzedaż klientom i ocena kandydatów w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej różnią się w sposób oczywisty. Rozmowa ma tc cele zrealizować.

2.    Repertuar wypowiedzi. Dozwolone są tylko pewne rodzaje wypowiedzi, na przykład w toku seansu psychoanalitycznego, negocjacji zarządu ze związkiem zawodowym czy wizyty na poczcie; ich pomieszanie może zrodzić totalną konsternację.

3.    Sekwencja wypowiedzi Istnieją szczegółowe sekwencje będące czymś więcej od sekwencji: pytanie-odpowiedź czy innych sąsiadujących ze sobą par w wielu spotkaniach zawodowych. Wcześniej zetknęliśmy się z jedną z częstych sekwencji w toku nauczania (s. 80) z innymi zaś zaznajomimy się w rozdziale 10. Zobaczymy także, że wizyta pacjcnt3 u lekarza również przechodzi przez ustaloną sekwencję epizodów, tak jak rozmowy kwalifikacyjne i sprzedaż.

4.    Role i reguły. Jeżeli zgodzisz się na wzięcie udziału w radiowym lub telewizyjnym wywiadzie, akceptujesz rolę osoby, z którą robi się wywiad, i oczekuje się od ciebie, żc będziesz odpowiadał na pytania adekwatnie. Politycy często łamią zasadę takich wywiadów nie udzielając adekwatnej odpowiedzi lub mówiąc zbyt dużo. Czasem taka osoba buntuje się i odwzajemnia się pytaniem, odmawia odpowiedzi albo opuszcza studio, coś takiego staje się jednak wydarzeniem samym w sobie (Grcatbatch, 1988); dlatego częściej unika się tematu.

Jeśli zaakceptujesz zaproszenie na wywiad w sprawie pracy, to stwierdzisz, że to prowadzący taki wywiad zadaje pytania, a nic ty, i że można się spotkać z pytaniami intymnymi lub osobistymi, choć tylko wtedy, gdy są one ściśle związane z pracą.

W pewnych sytuacjach procedury konwersacyjne nie są znane i nowicjusz musi się ich nauczyć, na przykład takich, jakie obowiązują w toku negocjacji zarządu ze związkiem zawodowym, w przewodzie sądowym, Sejmie, na seansie psychoanalitycznym czy grupach spotkanio-

t * i*S*rs -

wych. Nawet regularne komisje mają reguły, które mogą nowicjusza zbić z tropu, na przykład „głosowanie nad poprawką przed głosowaniem nad ustawą”. W niektórych środowiskach potrzebne jest w tym .względzie zdobycie pewnej praktyki (Argyle, Fumham i Graham, 1981). ..*« • ^;.v. iii i '    •    •    •    • i' •

3. Rozmowa w trakcie bieżącego działania społecznego,-Rozmowa gra centralną rolę podczas bieżących spotkań w codziennym życiu —.zawór dowym, domowym i społecznym - i w toku relacji międzyludzkich. Słow_T nik oraz rodzaj używanych wypowiedzi bardzo się zmienia, zależnie od natury położenia, w jakim się ktoś znajduje. Może to być słownictwo techniczne, jak w krawiectwie: .    .    . .    ?j • :*_v;

Zszyć część tylną i przednią kroju pach na ramionach i bokach.    '

Przypnij szpilką górny brzeg rękawa do wykroju pachy, PRAWE STRONY RAZEM, dopasowując nacięcia i szwy. Zcszyj.    i -'ic.fofs ,

DODAJ na szwy. Wykonaj podkrój pachy.    .    . \

Obróć na lewą stronę. Wyprasuj.    .    .

Górny szew 3/8" (1 cm) od brzegu wykroju pachy. (Gregory i Carroll, 1978)

Rodzaje wypowiedzi stosowane przez załogi samolotów, graczy piłkarskich. przestępców i wielu innych są wysoce wyspecjalizowane.    t' ’•

Wypowiedzi, które są akceptowalne i efektywne, są częściowo określane przez już podane zasady. Kolejną zasadą jest ,.inteligencja społeczna” - co powiedzieć w złożonych bądź trudnych sytuacjach społecznych. Rozważmy niektóre sytuacje, które stwarzają trudności dzieciom i nastolatkom. McPhaił (1967) określił trzydzieści takich sytuacji, na przykład: „Wstąpiłeś do baru kawowego i stwierdzasz, że nie możesz zapłacić, ponieważ nic zabrałeś pieniędzy”. Stwierdził, że to, jakie proponowano rozwiązania, poważnie zmieniało się wraz z wiekiem (rys; 11.2/s. 309). Dodgc pokazał, w jaki sposób dzieci i nastolatki potrafiły rozwiązać pewne problemy odkrywając, w jaki sposób zintegrować cele swoje i drugiej osoby w jednym planie działania. Przypuśćmy, że jedno z dzieci oszukuje, w grze; drugie dziecko mogłoby płakać, uciec, bić to drugie.względnie mogłoby zasugerować, żc to drugie przypadkowo się pomyliło i. trzeba by zagrać od nowa. Albo dziewczynka jest na wyprawie' rowerowej z pięcioma koleżankami. Jedna z dziewczynek, która mieszka od.niedawna w okolicy, jedzie wolno i zatrzymuje grupę. Inne dziewczynki złorzeczą jej i grożą, że ją zostawią. Jedno z rozwiązań mogłoby polegać na tym, że po prostu się zwalnia, by z nią zostać, (Dodgc, 1990). Shure (1981)

mmw

I

i

V 41

M i;

89