1 (106) 4

w pełnym, uskrzydlonym ruchu, w zanikającym rytmie — „...tak to to, tak to to...” Nic tu z widoków „przez okno pociągu”. Tylko w środku wiersza, gdy pociąg jest już w pełnym biegu, zagęszczona panorama: góry — tunel — pole — las. Jedno po drugim, obok siebie, mijane w pośpiechu; potem słuchamy już samego pociągu, z przymkniętymi oczami, słuchamy jego pracującego organizmu. Zawarty jest w tym racjonalny opis:

To para gorąca wprawiła to w ruch,

To para, co z kotła rurami do tłoków,

A tłoki kołami ruszają z dwóch boków I gnają, i pchają, i pociąg się toczy

—    nie ma to w sobie nic z dydaktycznej nudy, wykład jest zrytmizo-waną frazą pociągu. Odmitologizowany demon pociągu wszedł w obręb dziecięcego świata z całym urokiem swej dominanty: pędu, bez uciekania się do baśniowej metafory. Tak właśnie, jak przyjmuje dziecko nowoczesne wynalazki nie wystrojone w przebrania baśni z 1001 nocy, ale jako przedmioty codzienności, od razu zrozumiałe. Tak jest z samolotem: nie cudownym żar-ptakiem, ale zabawką posiadającą zbiór kółek, śrubek i dźwigni, choćby to był jeszcze anachroniczny aeroplan. Niestety, niewiele tej współczesności w bajeczkach. Poza naiwny jeszcze świat zmechanizowanych przedmiotów Tuwima nie wychyliła się wyobraźnia poetów. Tuwimowski chochlik, pstryczek elektryczek, wyznaczył przecież kierunek prostej racjonalizacji — to nie ognik, to przewodnik, taki drut, a w drucie prąd. Prrrrąd — w trzecim wierszu cztery -r stanowią słuchowy ekwiwalent elektryczności.

Tuwimowska lokomotywa znalazła naśladowców, którzy zatrzymali się na pierwszych asocjacjach:

Stoi na szynach ciężka maszyna, dyszy i parą bucha z komina, gwiżdże i syczy, stęka i sapie, ' tłusta oliwa z boków jej kapie

—    powtarza w niewolniczy sposób Broniewski i robi to gorzej, nie tylko dlatego, że wtórnie. Jerzy Kierst z obrazami „na zewnątrz” zestraja rytm pędzącego pociągu:

—    Co to za pociąg? Co to za pociąg?

Pyta jaskółka robiąc korkociąg.

—    Kogo on wiezie, pytam się, kogo?

Pytało cielę zadarłszy ogon.

—    Dokąd on pędzi, dokąd on leci?

Pyta pies pędząc, lecąc naprzeciw.