Zwróciliśmy uwagę, iż fakt społeczny może być wyjaśniony tylko przez inny fakt społeczny. Pokazalitey jednocześnie, w jaki sposób takie wyjaśnienie jest możliwe, sygnalizując wewnątrz środowiska społecznego zasadniczy motor ewolucji zbiorowej. Socjologia nie jest więc aneksem do żadnej innej nauki; sama jest odrębną i autonomiczną nauką, poczucie zaś tego, co swoistego ma w sobie rzeczywistość społeczna, jest do tego stopnia niezbędne socjologowi, te tylko specjalno socjologiczne przygotowanie może go uczynić zdolnym do zrozumienia faktów społecznych.
Wydaje się nam, ii postęp pod tym właśnie względem jest obecnie najważniejszym zadaniem socjologii Nie ulega wątpliwości, że nauka, znajdująca się w fazie powstawania, zmuszona jest odwoływać się do jedynych wzorów, Jakie Istnieją, tzn. do wzorów nauk już ukształtowanych. Są one skarbnicą gotowych doświadczeń i bezsensowne byłoby ich niewykorzystanie. (Wszelako nauka nie może się uważać za w pełni uformowaną dopóty, dopóki nie wyrobi sobie niezależnej osobowości Nie ma ona bowiem Innej racji bytu. Jak badanie takiego rodzaju faktów, którym nie zajmują się inne nauki! Otóż jest niemożliwe, aby te same pojęcia mogły "być tak samo odpowiednie do rzeczy o różnym charakterze.
Takie są — jak się wydaje — zasady metody socjologicznej.
Ten zespół zasad wyda się, być może, niepotrzebnie skomplikowany w porównaniu ze sposobami, będącymi teraz w powszechnym użyciu. Cały ten aparat środków ostrożności zdawać się może nazbyt wypracowany dla nauki, która jak dotąd nie wymagała od swoich adeptów niczego poza ogólną i filozoficzną kulturą. Pewne jest przy tym, że rezultatem wprowadzenia w życie takiej metody nie będzie zwiększenie zainteresowania rzeczami socjologicznymi! Kiedy jako warunek wstępnej inicjacji stawia się ludziom żądanie, aby pozbyli się pojęć, które przywykli stasować do jakiegoś porządku rzeczy, oraz przemyśleli te rzeczy na nowo, nie można się spodziewać licznej klienteli.! Nie taki wszakże cel sobie postawiliśmy. Prza-dwnie, wierzymy. li nadeszła dla socjologii chwila wyrzeczenia się sukcesów światowych l przybrania tego ezoterycznego charakteru, który właściwy jest kaidej nauce. Zyska ona w ten sposób na godności i autorytecie to, co utraci, być mole, na popularności Albowiem, jak długo nie przestaje się ona mieszać do walk partyjnych, tak długo poprzestaje na opracowywaniu z większą, nil czyni się to potocznie, dozą logiki obiegowych Idei 1 w rezultacie nie odznacza się ładną specjalną kompetencją, nie ma prawa przemówić dostatecznie głośno, by zmusić do milczenia namiętności i przesądy. Dalekie są Jeszcze z pewnością czasy, w których będzie ona mogła odgrywać skutecznie tę rolę. ale po to. by uczynić Ją kiedyś do niej zdolną, musimy Jul dzisiaj pracować.