19412 skanuj0056

porwany, PWfiZyi^Jjedenio Zmiany jakie zaszły w Europie, niegdyś centralnym laboratorium myśli krvty-cznej, są tak głębokie," że sami me dostrzegamy już prawie groteskowości naszego zachowania się, które napełniało zdumieniem górala z Afganistanu.

IV

Zaczynając od Jakuba Burckharda, wszyscy, którzy w ostatnich dziesiątkach lat widzieli iasno rzeczy przyszłe, byli smutni. Ciążyła na nich samotność i bezuży-teczność ich wiedzy. W czasach mojej młodości z słu-⁹ sznych przewidywań można było wyciągnąć pewne skromne korzyści osobiste.'Dziś I f e możliwości są zamknięte. Ż miejsca, w które ma uderzyć piorun, przezorność nakazuje uciekać. Ale dokąd? Wojnami chaos mogą się zaczae Wszędzie, w oma ostatnia zaczęła się w leżącej na uboczu Hiszpanii. Dyktatorzy rozważali także rozpoczęcie jej w Ameryce Południowej. Uciekać więc nie ma dokąd. Nieliczne kraje spokojniejsze strzegą swych przywilejów na użytek własnej ludności i zamykają granice dla obcych. Państwo nowożytne z Je-go drobiazgową reglamentacją życia nie daje zresztą ~oMymT~żadnegg~wartego^zachodu azylu. UciekaG,wi£g_ nielńa~dokąd i nie ma pcTcoT

Zdolność przewidywania, mie iest potrzebna współobywatelom _r którzy nie-przypisują iei żadnego ^znaczenia. Nie jesT^otrzelma r^nięż^samemu przewidują-^ cemu, który "w obecnej organizacji społecznej nie może z niej wyciągnąć żadnej korzyści. Jest więcr nie--znośnym ciężarem, dziś trudniejszym'do niesienia niźr kiedykolwiek..

Po co więc przewidywać? Jeden z przyjaciół, zajmujący się polityką,, powiedział mi niedawno:

„Po 40 latach doświadczenia przyszedłem do pewności, że największy handicap naszego życia stanowiąc rozsądek i zastanowienie”.

Czy wobec jego całkowitej bezużyteczności uzdol-] linienie do widzenia rzeczy przyszłych będzie jeszcze nawiedzało wybranych?

To pytanie przypomina mi bardzo już dawną rozmowę w laboratorium, do którego jako młody student przyniosłem kiedyś nową podówczas książkę Blaring-hama o nagłych mutacjach roślin i zwieraąŁJMtój profesor i kierownik laboratorium, uczon$^zjolog^\czło-nek wielu towarzystw naukowych, zamteresowąA się tą książką i czytał ją przez cały wieczórr^f^tęjmego dnia rankiem zapytał:

„Studiował pan przedtem historię; czy pana zda-, niem cywilizacje historyczne nie były skutkiem mu-j tacji podobnych do tych, jakie opisuje Blaringham? i Wszystko, co o tym wiemy, zdaje się na to wskazywać. Każda nowa cywilizacja była dziełem paru pokoleń, które — trafiając na pomyślne okoliczności —j ujawniały nieznane przedtem uzdolnienia. To samo' przychodzi mi na myśl, kiedy patrzę na rozwój naukj przyrodniczych. Uzdolnienia potrzebne do tego, co ro-j bimy obecnie w naszych laboratoriach, rozwinęły się! dopiero u paru ostatnich pokoleń i nie ma żadnego do-; wodu, aby istniały poprzednio”.

Tu westchnął i dodał:

„Wyciągam z tego wnioski bardzo dla nas wszyst-f' kich niepomyślne. Odmiany oparte na mutacjach są l niestałe i ulegają równie nagłej regresji. Możemy więc | któregoś dnia obudzić się pośród kretynów, niezdol-| nych w ogóle do zrozumienia tego, w co włożyliśmy] tyle pracy i dowcipu”.

Ji W pewnym wyższym sensie słowa jego spełniły się, < bo w dziesięć lat później, z okazji czystek politycz- L nych w Niemczech, został usunięty z uniwersytetu' pi pozbawiony możności pracy naukowej.

Z autorów -przytoczonych wyżej -przewidywań—nU£v Icogo prawie nie ma przy życiu. Uzdolnienia takie na pewno nie Spfźy^ająrdlugmwmcżnośoi. Nawet mnie, który ich tylko słuchałem w milczeniu, nie wyszło to

191