16884 skanuj0038

Oceniając zmiany, jakie zaszły po przełomie politycznym w polskiej edukacji dorosłych, należy stwierdzić zmiany pozorne, głównie ilościowe. Ną lokalnych rynkach edukacji dorosłych dominują tradycyjne instytucje oświaty dorosłych: szkoły dla dorosłych, zakłady doskonalenia zawodowego oraz tzw. oferta wyjazdowa ośrodków funkcjonujących w kilku dużych miastach Polski. Nadal króluje technologiczny model pracy edukacyjnej z dorosłymi na czele z technologią nauczania, w której obowiązują zasady jak. w gospodarce: marketing, wydajność, kontrola skuteczności, jakość. Perspektywa indywidualna dostrzegana jest najczęściej w kategoriach ekonomicznej opłacalności. Mimo otwartości na teorię i praktykę zagraniczną mamy do czynienia w Polsce z utrwalaniem starego porządku w instytucjonalnym systemie edukacji dorosłych, chociaż nowy stoi u drzwi:

1.    W coraz większym stopniu praca i nauka ulegają zjednoczeniu.

2.    Nauka staje się procesem na całe życie.

3.    Uczenie się nie jest już związane wyłącznie z murami szkół i uniwersytetów.

4.    Niektóre instytucje szkoleniowe podejmują różnorodne działania w celu przestawienia się na nowe tory funkcjonowania, jednak efekty tych wysiłków są niewielkie.

5.    W celu stworzenia uczących się organizacji niezbędny jest wysoki stan świadomości przedsiębiorstw.

6.    Nowe środki komunikacji i przekazu mogą w zasadniczy sposób przyczynić się do przemiany systemu edukacyjnego oraz stworzenia infrastruktury do pracy i nauki na miarę epoki gospodarki cyfrowej¹ .

3. Nowoczesna kultura edukacji dorosłych

Wszystkie kraje Unii Europejskiej mają do czynienia z podobnymi wyzwaniami otoczenia, ale różnie na nie reagują. W odniesieniu do Polski generalnie można stwierdzić, że oświata nie jest przygotowana na współczesne przemiany cywilizacyjne, zbyt powoli reaguje na nie, koncentruje się nadal na zaspakajaniu tradycyjnych potrzeb¹⁶. W tej sytuacji Beata Przyborowska postuluje: „Nowi uczniowie potrzebują kształcenia przez „nowych nauczycieli”, w „nowych ośrodkach socjalizacji”.

„Nowi uczniowie” to grupa heterogeniczna, która charakteryzuje się zróżnicowanymi, zmiennymi i coraz bardziej złożonymi potrzebami edukacyjnymi, zarówno o charakterze instrumentalnym, jak i autotelicznym. Można wśród nich zauważyć grupę „klientów” zainteresowanych towarem wysokiej jakości oraz raczej większą grupę takich, którzy traktują edukację jako doraźną usługę, z której można dowolnie i okazjonalnie korzystać. Edukacja dla tej grupy nie ma wartości kapitałowej, a jest jedynie tego rodzaju aktywnością która ma umożliwić bez-⁵ D. Tappscott, Gospodarka cyfrowa, Warszawa 1998, s. XI.

¹⁶ M. Malewski, Kształcenie w szkole wyższej: między rygoryzmem standardów dyscyplinowych a populizmem edukacyjnego rynka, w: Kultura i Edukacja, 1997,3-4, s. 71.

pieczne bycie w świecie „tu i teraz” . Powszechnym postulatem jest uczyć się wszędzie i zawsze, ale bez większego wysiłku i zaangażowania.

„Nowi nauczyciele” mają pełnić w nowoczesnej edukacji dorosłych funkcję doradcy i animatora samodzielnego procesu uczenia się swoich podopiecznych. Ta rezygnacja z funkcji eksperta przekazywanej wiedzy na rzecz specjalisty metod nauczania i uczenia się wymaga gruntownego przygotowania pedagogicznego, w trakcie którego andragog zdobędzie potrzebne do pracy zawodowej kompetencje: przedmiotowe, metodyczno-pedagogiczne, menedżerskie, spo-łeczno-osobowościowe, refleksyjne (p.s. 61-65).

„Nowe ośrodki socjalizacji” — to organizacje o wysokim potencjale innowacyjnym, które odznaczają się następującymi parametrami:

Powiązania ze środowiskiem: granice między organizacją i otoczeniem są otwarte, między nimi istnieje stała wymiana informacji i współpraca; organizacje odznaczają się wrażliwością, otwartością oraz szybkością reakcji na potrzeby płynące ze środowiska; organizacja ma zdolność do szybkiego pozyskiwania potrzebnych informacji, gromadzenia ich, przetwarzania i przesyłania właściwym szczeblom zarządzania; organizacje mają często zasięg pozalokalny, globalny; organizacja tego typu jest świadoma swoich problemów, potrafi je rozwiązywać, przyswoić i ocenić; przewiduje i wyprzedza zmiany w otoczeniu.

Warunki wejściowe: organizacja ma umiejętność pozyskiwania i gospodarowania wszystkimi zasobami; zasoby materialne przestają być dominującym wyróżnikiem poszczególnych organizacji; dominującym czynnikiem w procesach przetrwania i rozwoju organizacji są zasoby niematerialne, tzn. ludzie — ich wiedza, umiejętności i kreatywność.

Procesy transformacyjne: organizacja ma jasne, sprecyzowane cele; postrzega nowe potrzeby społeczne, kierowana jest wizją przyszłości; charakteryzuje się zmiennym programem działania, dostosowanym do zmiennych potrzeb i wymagań otoczenia; dopasowuje adekwatną strukturę do pracy, jaką ma wykonać; zakłada pełną zmienność ról organizacyjnych, zaciera granice między kadrą kierowniczą a wykonawczą, następuje decentralizacja decyzji i działań, wszyscy współuczestniczą w zarządzaniu; charakteryzuje się nowoczesną technologią i organizacją, umiejętnym jej wykorzystaniem.

Warunki wyjściowe: oferuje nowe produkty; przejawia orientację na wysoką jakość produktów, usług, kompetencji; charakteryzuje się krótkoseryjnością produktów.

¹⁷ A. Kargulowa, Przemiany edukacyjnego rynku. Rynek (dla) „zadowolonego konsumenta ", w: A. Kargulowa, S. M. Kwiatkowski, T. Szkudlarek (red.), op. cit., s. 205.

87