26600 P4210065

UTURGIA &RKDMOWIECZNA

włączenie Sanctus do modlitwy eucharystycznej lok. 400 roku), Modlitwi Pańska (IV wiek), Communio (i psalmami od IV wieku), modlitwa po Komunii (IV wiek).",

Poniższy wykaz przedstawia wstępne porównanie porządku celebracji eucharystycznej, którą można odtworzyć z pism iw. Hipolita i św. Justyna (II wiek), jak też z opisu Mszy Papieskiej znąjdującego się w Ordo Romanut I <VU wiek) oraz z XI-wiecznych źródeł liturgicznych.

Wykaz wybranych układów Mszy celebrowanych w II, VII oraz XI wieku

U wiek

VII wiek

XI wiek

Wejście duchownych

Introit (antyfona i weny

Czytania x Pisma

(psalm antylbnalny) Litania

Glona in etetlsis Lekcja

psalmowe) Kyrie eleisan Glona in exctl»it Epistoła

Świętego (tak długo, i Psalmodia responsorialna i Graduaf (responsoriuujj

jak poswala na to \ Alleluja czas); z psalmodią i zakończone

Alleluja

Sekwencja

czytaniem Ewangelii    Ewangelia

Homilia

Modlitwy wstawiennicze Odesłanie katechumenów i Obrzęd pokoju

Przygotowanie darów    Przygotow

Ewangelia

Credo

Przygotowanie liarów (psalm antylbnalny)

Ofiarowanie (antyfona

Modlitwa eucharystyczna (błogosławienie chleba i wina)

Modlitwa eucharystyczna z Sanctus, modlitwami wstawienniczymi i wspomnieniowymi

i modlitwa) Prefacja

Sanctus i Benedictus Kanon Mszy

Modlitwa Pańska

Komunia wszystkich obecnych

Obrzęd pokoju Communio

Communio) j Postcommunio (modliIm) /te missa est

Modlitwa Pańska Werset i odpowiedz (Pat) Agnus Dci Obrzęd pokoju Komunia kapłana

Natura Mszy średniowiecznej

Obrządek średniowieczny charakteryzują dwie odmienne właściwości: pierwszo, polegająca na skróceniu w Mszy tych działań, które stały się bardziej „kapłańskie” niż „wspólnotowo”, ograniczone bardziej do prezbiterium wokół ołtarza niż obejmujące cały kościół (wejście, Ofiarowanie, Komunia); druga — to żywotność, formalizacja i kodyfikacja tekstów i ceremoniału. Konsekwencje w zakresie oprawy muzycznej daje się zauważyć w uszczupleniu takich elementów, jak: Introil, Offertorium i Communio; całe psalmy przewidziane jako towarzyszenie rozbudowanym akcjom liturgicznym zostały zredukowane do antyfony czy też antyfony i szczątkowego wersetu(-ów> psalmowych. Rozwinięta litania przed czytaniami i przed Komunią uzyskała stereotypowy kształt w postaci dziewięcioelementowego Kyrie eleison i trzykrotnego Agnus Dei.

Celebracja Mszy średniowiecznej koncentrowała się na osobie kapłana. Omijano lub skracano zbiorowe elementy celebracji we wczesnym Kościele — oprócz uszczuplenia Introitu, Offertorium i Communio, zaniknęły także homilia i modlitwy wstawiennicze (Credo wprowadzono w XI wieku w określonych dniach w celu przeciwdziałania herezji); pocałunek pokoju, w którym pierwotnie brało udział całe zgromadzenie, został ograniczony do symbolicznego gestu oraz krótkiego, formalnego w swej wymowie wersetu i odpowiedzi.

Wszystko to razem odzwierciedla wpływ zwiększenia się liczby wyświęconego duchowieństwa, jakie miało miejsce począwszy od VI wieku zarówno w Kościele monastycznym, jak i diecezjalnym, Tam, gdzie wspólnota w całości lub w większej części okładała się z kapłanów, każdy z nich odprawiał codziennie swoją Mszę;' w tej sytuaęji zgromadzenie eucharystyczne przestało istnieć- Wszystkie Msze stały się zasadniczo indywidualne lub „prywatne” (stąd w dużych kościołach katedralnych i monastycznych wielka liczba ołtarzy, które miały ułatwiać odprawianie Mszy przez wszystkich kapłanów należących do wspólnoty oraz dodatkowych kapelanów, sprawiających posługę w prywatnych fundacjach kościelnych).

Najbardziej zrozumiałe były śpiewane Msze w średniowiecznych katedrach oraz kościołach kolegiackich i monastycznych jako „prywatne” Msze, na których obecna była cała wspólnota. I chociaż mogło w nięj uczestniczyć więcej asystujących duchownych, celebracja w prezbiterium była bardzo zbliżona do „prywatnej” Mszy; była oddzielona i odległa od wspólnoty pozostającej w stallach w chórze. Pewne teksty słyszał tylko celebrans, a ceremonie ograniczały się do osób obecnych w prezbiterium. Ponadto to, co było śpiewane w chórze, nie zawsze odpowiadało temu,

131