28473 skanuj0009 (299)

rodziców na samą technikę bez mobilizowania dziecka do myślowego wysiłku podczas tej czynności;

5)    czytanie zbyt szybkie lub zbyt wolne (wtedy dziecko zapomina to, o czym czytało wcześniej);

6)    brak odpowiedniego treningu w zakresie umiejętności rozumienia tekstu: odróżniania faktów zasadniczych od mało istotnych szczegółów, poszukiwania przewodnich myśli tekstu itp.;

7)    nieumiejętność koncentrowania się na wykonywanym zadaniu, łatwe rozpraszanie się pod wpływem różnych bodźców zewnętrznych,

8)    właściwości czytanego tekstu: długość i poziom złożoność: gramatycznej zdań, trudność występujących w nich słów. j

7.4. Cele kształcenia w zakresie umiejętności czytania krytycznego i twórczego

Umiejętność czytania krytycznego i twórczego stanowi najwyższy poziom opanowania tej umiejętności. W pracy niniejszej umiejętność czytania krytycznego i twórczego jest jedynym z celów nauki i doskonalenia umiejętności czytania — obok techniki czytania oraz umiejętności czytania ze zrozumieniem. Natomiast np. M. Robeck i J. Wilson²²|uważają, iż prawidłowe czytanie to tylko czytanie twórcze. Jego rezultatem jest nie tylko synteza i pełne zrozumienie najważniejszych idei przedstawionych przez autora tekstu, ale głównie własna interpretacja treści, powstawanie nowych pomysłów, tworzenie nowych rozwiązań^

Cytowany już Otto'²⁴ za podstawę krytycznego i twórczego czytania uważa tzw. myślenie dywergentne; traktuje on rozważaną tu umiejętność jako „otwartą na wszelkie informacje”] Umiejętności krytycznego ustosunkowania się do słyszanych lub odczytywanych treści należy uczyć już od początku nauki dziecka w przedszkolu, tym bardziej, że dzieci w wieku przedszkolnym są bardzo podatne na wszelkie bodźce i wpływy.

Czynniki wpływające na to, czy dziecko czyta w sposób krytyczny czy nie, można podzielić na trzy grupy:

1) właściwości czytanego tekstu (jasny, prosty język, rodzaj prezentowanych dziecku treści);

2)    właściwości sytuacji, w której dziecko czyta (np. sytuacja, ■ \ której nauczyciel ocenia sposób czytania, tzn. technikę, nie bę-• I u' wpływała na wzrost krytycyzmu, a raczej będzie go obniża-1.1. bowiem ważniejszym dla dziecka celem będzie „dobre” odczytanie tekstu niż jego zrozumienie i ustosunkowanie się do nie-i(o);

3)    właściwości psychiczne oraz aktualny stan psychiczny osoby czytającej (Gan²⁰ w swoich badaniach stwierdziła, iż dzieci i im wet w IV klasie szkoły podstawowej mają duże trudności w ró-

ilicowaniu informacji istotnych i nieistotnych w tekście). 4

Dziecko umiejące czytać krytycznie i jednocześnie w sposób i wórćzy dla samego siebie to takie, które opanowało umiejętność dokonywania oceny wartości przedstawianych idei, interpretowania zdarzeń, tworzenia na podstawie tekstu uogólnień. Twórcze' i krytyczne czytanie wiąże się zatem z właściwym reagowaniem na to, co się czyta, oraz ocenianiem tego, co się przeczytało. Istotą tego rodzaju czytania jest wychodzenie poza dosłowne rozumienie tekstu.

Pierwsza grupa celów, jakie powinny być realizowane w zakresie kształtowania umiejętności czytania na tym poziomie, układa się z ośmiu celów szczegółowych:

1)    odróżnianie fikcji od rzeczywistości, nieakceptowanie wszystkiego, co się czyta, jako prawdę;

2)    rozpoznawanie, czy autor ukierunkowuje odbiór treści i za I >omocą jakich środków to czyni;

3)    ocenianie trafności przedstawianych danych, porównywanie różnych źródeł informacji na ten sam temat, przypominanie sobie zdarzeń uzasadniających lub obalających fakty podane przez autora;

4)    wyszukiwanie w tekście informacji potrzebnych w jakimś celu, selekcjonowanie informacji pod określonym kątem;

5)    rozpoznawanie intencji autora co do nastroju tekstu, reagowanie na humor, żarty, niespodziane zakończenie, ton powagi i tp.;

6)    uzasadnianie przyczyn lubienia lub nielubienia określonych tekstów;

7)    interpretowanie zdarzeń i oceny bohaterów;

111