2

jonów Mg²⁺ ze środowiska za pomocą środków chelatujący ch (rybosomy eukariotyczne podlegają w tych warunkach częściowej dezintegracji).

Uwolnione podjednostki mogą łączyć się nie tylko z dowolnymi podjednostkami z tej samej komórki, lecz tworzyć hybrydy z podjednostkami rybosomów należących do różnych tkanek (Eukaryota) lub nawet różnych gatunków (Prokaryota).

Oasjryynnia pojedynczego rybosomu wynosi około 50-120 godzinki jest jednakowy dla obu

jego podjędnostefe-Gbniżenie-teffipa^yńtezy białek poci ąga'iasBBąrE?iTó n ą degradację rybosomów. Niektórzy-autorzy .uważają, że sygnał dla tej degradacji stanowi wzrastająca pula rybosomów pojedynczych, nie związanych że sobą ani z błoną siateczki śródplazmatycznej (patrz dalej).

Morfologia rybosomów

Zastosowanie negatywowego kontrastowania preparatów zawierających izolowane podjed-nostki rybosomów umożliwiło poznanie ich morfologii. Obraz mikroskopowo-elektronowy obu podjednostek przedstawia się różnie, zależnie od tego, czy oglądamy je od przodu, z boku czy od góry. Najczęstszy obiekt badania stanowią rybosomy E. coli. Tch podiednostkamnieisza ma kształt .wydłużony, a poprzecznie położone wgłębienie ^i^J^ta.mniejszą,,głowę” i większy,.korpusj^ Ód tego ostatniego wysterczają dwa nteSymehyc2ffię'płaty (rys71T.Tr~'~'

Rys.,12.1. Schematyczny obraz podjednostek rybosomu E.coli oglądanych w trzech różnych pozycjach (a, b, c)

Podjędflostfefewjgksza oglądana z przodu przypomipa koronę lub liść klonu, natomiast wi35czną_z.boku-ma kształt nerkowcy (rys. 12. l).~Moźnawluei wyfożSSSis^ridśtawej triv .wyniosłości: centralna oraz dwielToęzne. szerszą zwaną,,kra wę^7iai’.Lweższarźwana „szypura” .(Krawędź” oddzielona jest od wyniosłoścrćehtralnej prźez. ..dolinę/’^W7iTOlekmTbnrrzigj^rlZTl my dwa końce: tępy (u dołu) i zaostrzony (u góry) oddzielone od siebie wcięciem. W trakcie łączenia się ze sobą podjednostek rybosomu podjednostka mniejsza układa się poziomo w stosun

ku do podjednostki większej, zwrócona doniej wgłębieniem (rys. 12.2). Wgłębienie to wraz z wcięcienu)Rićnyni na dużej podjednpstce ograniczają kanał mieszczący mRNA i tRNA.

Podjednostki rybosomów cytoplazmatycznych pochodzących z komórek wątrobowych szczura mają kształt zbliżony do wyżej opisanych, z tym że odpowiednie wyniosłości i i płaty są mniej symetryczne.

Rys. 12.2. Wzajemne ułożenie obu podjednostek rybosomu z widoczną szczeliną pomiędzy nimi

Do wyznaczenia położenia poszczególnych białek rybosomowych w podjednostkach rybosomów zastosowano między innymi przeciwciała skierowane przeciwko tym białkom. Dzięki temu, że jedna cząsteczka przeciwciała mająca kształt litery Y może reagować równocześnie z dwiema cząsteczkami tego samego białka leżącymi w dwóch sąsiadujących ze sobą rybosomach otrzymuje się lokalizację uwzględniającą wszystkie możliwe projekcje podjednostek (rys.

12.3. a). Powstają w ten sposób całe mapy ilustrujące rozkład białek w obrębie podjednostek (rys.

12.3. b). Ich opis szczegółowy zostanie tu pominięty zwłaszcza, że izWjjniejsęą aktywne rybosomu nie są związane z pojedynczymi białkami, lecz z całymi ich zespołami. Przykładowo wmSjśćuA'zidentyftowanobiałka’S 10, §23, S24 oraz 14, L28, L29, a w miejscu P białka S15, S19 oraz L5,T3.

•Rys. 12.3. Immunohistochemiczna lokalizacja białek w rybosomach: a — schemat reakcji wiązania dwóch cząstek białka Jeżących w różnych rybosomach przy pomocy jednej cząsteczki przeciwciała; b—przykładowa lokalizacja białek S5 (•) iSll (O) w podjednostce małej rybosomu E. coli

211 '