33614 IMG33 (12)

HADES ("AiSi^-bóg zmarłych, brat Zeusa. Posejdona. Hery. Hestii i Demeter. syn Kronosa i Rei (tab. 38). Wraz z Zeusem i Posejdonem jeden z trzech władców wszechświata. Bracia podzielili władzę po pokonaniu tytanów. Zeus otrzymał Ziemię. Posejdon Morze. Hadesowi przypadło w udziale państwo Podziemia. Tartar. Po przyjściu na świat Hades, podobnie jak jego bracia, został połknięty przez — Kronosa, który następnie go zwrócił. Brał udział w walce przeciw tytanom, cyklopi ofiarowali mu hełm, który czynił noszącego niewidzialnym. Ten hełm Hadesa, podobny do hełmu Zygfryda w mitologii germańskiej, służył następnie i innym bóstwom, np. Atenie, jak również i bohaterom, np. — Perseuszowi.

W Podziemiu Hades rządzi zmarłymi. Władca bezlitosny. nie pozwala żadnemu z poddanych powrócić między żywych. Pomagają mu rozmaite duchy i stwory, posłuszne jego rozkazom (np. przewoźnik Charon itd.). Przy nim zasiada nie mniej okrutna Persefona. Powiadają. że porwał ją niegdyś z pól sycylijskich, gdzie z towarzyszkami zrywała kwiaty ( -* Demeter). Persefona, córka Demeter, była jego siostrzenicą. Hades zakochał się w niej, lecz Zeus, ojciec Persefony, sprzeciwiał się wobec Demeter ich związkowi, nie chcąc widzieć córki zamkniętej na zawsze w królestwie Cieni. Przeto Hades zdecydował się na porwanie. Może nawet Zeus dopomógł mu w tym. stając potajemnie po jego stronie. Później Zeus rozkazał Hadesowi oddać córkę matce. Lecz Hades zabezpieczył się: poczęstował Persefonę ziarnkiem granatu, a ktokolwiek, wstąpiwszy do Podziemia, przyjął tam jakiś pokarm, nie mógł już powrócić pomiędzy żywych.Persefona była więc zmuszona przepędzać jedną trzecią każdego roku u boku Hadesa. Związek ich uchodził za bezpłodny.

Postać Hadesa rzadko występuje w mitach. Poza epizodem porwania należy do cyklu Demeter, gra pewną rolę w jednym tylko innym micie w związku z Heraklesem. W Iliadzie czytamy, że gdy bohater zstąpił do Podziemia. Hades próbował wzbronić mu weiścia do swego królestwa: zastąpi) mu drogę u „oramy” Podziemia, lecz Herakles trafił go strzałą w łopatkę tak dotkliwie, że Hades musiał czym prędzej udać się na Olimp, gdzie Pajan, bóg-uzdrowicieł, opatrzył go magicznym balsamem, który szybko zabliźnił ranę. inne wersje mówią, że Herakles ugodził boga potężnym blokiem skalnym. Jakkolwiek by się rzecz miała, zwycięstwo pozostało przy synu Zeusa.

Hades, którego imię znaczy „Niewidzialny”, nie był zazwyczaj nazywany po imieniu, bo obawiano się jego gniewu. Toteż uciekano się do eufemizmów. Najczęściej używano nazwy „Pluton”, „Bogacz", jako aluzji do niewyczerpanych zasobów ziemi, uprawnej na powierzchni i kryjącej kruszce we wnętrzu. Często przedstawiają Plutona z rogiem obfitości, symbolem bogactwa. an

ILIV 59; V 395 n.; IX 569 n.; XV 187 n.;XX 61 nh. Hom. Cer:, Hes. Th. 311:455; 768; 774; 850;Op. 153; A. Eh. 269 n.;SchoL in //. XV 188; EusuinHom..p.613,24; Apd.Bibl. 11,5;2,1;5,1 n.:3 ń.: D. S. V4,1-3; 6S.2;Cic. in Verr. II4.48;Ov. FasL IV 419n.; A/f7. V 346 n.; Hyg. Fab. 79; 146; Sir. Dl 2.9. p. 147: por. PI. Cnot. 403 a. Por. J. Roeger, At6opKUVćt)..., Graz 1924.

HAGNO (’Ayvcó) - W arkadyjskiej opowieści o Zeusie podawano, że bóg urodził się na górze Lykajon, w miejscowości zwanej Kretea(co pozwalało Arkadyjczy-kom połączyć rodzimy mit z mitem o pochodzeniu kreteńskim boga: uznali, że niesłusznie pomieszano Kreteę z wyspą Krętą). Wychowały go trzy miejscowe nimfy: Hagno, Tisoa i Neda. Hagno była nimfą źródła na Lykajon, które miało tę właściwość, że stale, latem i zimą, biła zeń woda. W czasie wielkiej suszy, która zagrażała zbiorom, kapłan Zeusa Lykijskiego odprawił uroczyste modły, następnie składając ofiarę zanurzył gałązkę dębową w źródlanej wodzie. Natychmiast źródło zmąciło się i woda poczęła kotłować, wzniosła się w górę wielka chmura, z której spadł obfity deszcz na cały kraj. an

Paus. VIII 31,2; 38,2 n.; 47, 3.

HAJMON (Atpcov) 1. Imię kilku bohaterów, z których najbardziej znany jest syn Kreona, króla Teb. Tradycja różnie podaje jego losy: według jednej wersji Hajmon, syn Kreona, miał być pożarty przez Sfinksa i, aby pomścić jego śmierć, -* Kreon miał obiecać swe królestwo temu, kto uwolni Teby od potwora. Wersja druga podaje, że Hajmon, zaręczony z -* Antygoną, córką Edypa, popełnił samobójstwo, gdy Kreon skazał dziewczynę na śmierć, zamykając ją w grobowcu Lab-dakidów. Ta właśnie wersja została przyjęta przez tragików i ją przedstawił Sofokles w swojej Antygonie. Niekiedy opowiadano, że Hajmon i Antygona mieli syna -» Majona. Za tą wersją szedł Eurypides w zaginionej tragedii Antygona.

2. Imię bohatera eponima Hajmonii (dawna nazwa

Tesalii). Ten Hajmon był synem Pelasgosa, ojcem Tcsaiosa, od którego pochodzi nowa nazwa kraju. W innej genealogii Hajmon jest wymieniony jako jeden i pięćdziesięciu synów Lykaona, syna Pelasgosa: wówczas uważa się go nic za eponima Hajmonii, lecz za założyciela arkadyjskiego miasta Hajmonii.

3.    Niejasna tradycja wspomina innego Hajmona, wnuka Kadmosa i syna Polydonosa (tab. 3). ów Hajmon zabił przypadkiem jednego ze swych towarzyszy* i musiał uciekać do Aten. Jego potomkowie przenieśli się na Rodos, stamtąd na Sycylię, do Akragantu. Za ich potomka uważał się tyran Teron.

4.    Por. także tab. 27, Hajmon, syn Toasa, ojciec Oksylosa. an

1.    Apd. Bihl. III 5, 8; Schol. in E. Ph. 1760: S. Am. passim i argumentum; E. Ph. 944; Hyg. Fah. 72: por. II. IV 394. 2. Sir. 1X5,23. p. 443 n.; Schol. in. A. R. III 1090; D. H. 117; Plin. IV 7.44; Apd. Bihl. 1118. I; ftus. VIII44.1 n. Por. Rhaih.apud Meinekc Analecia Alenandrina. p. 186. 3. Schol. in Pi. O. 2. 14 i 16.

HAJMOS (Alpoę) - Hajmos (lub Hemos), jeden z synów Boreasza i Orejtyi, brat „Boreadów”. Kalaisa i Zetesa (tab. 11), imię jego podają jednak tylko późniejsze źródła. Poślubił Rodope, córkę boga-rzeki Stry-mona i z nią panował w Tracji. Mieli syna imieniem Hebros, eponima rzeki Hebros. Hajmos i Rodope ośmielili się żądać dla siebie czci boskiej i przyjęli imiona Zeusa i Hery. Za to bluźnierstwo zostali przemienieni w góry (Hajmos i Rodope).

2.    Według innej tradycji Hajmos był tyranem w Tracji i napadł na Bizancjum za rządów założyciela miasta, Byzasa. Byzas zabił go w pojedynku na górze, która przyjęła jego imię (Hajmos)..

3.    Towarzysz Telefosa pod Troją. Jak Telefos, pochodził z Mysji, mówiono, że był synem Aresa, an

l.Steph. Byz. s.v. Aipoę; Serv. in Verg. Aen. 1317;Ov. Met. VI87 n.: Luc. Sali. 57; FHG (Muller) IV 149. 2. Tzet. Anieh. 273.

* HALESUS - bohater italski, założyciel i eponim Falisków w Falerii (mieście położonym na terytorium etruskim, gdzie mówiono dialektem bardzo zbliżonym do łaciny). Mitografowie łączyli go nie całkiem zręcznie z postacią Agamemnona jako jego towarzysza lub nawet nieprawego syna, który miał przybyć do Italii w czasach wojny trojańskiej. Inna tradycja czyni go synem Neptuna, od niego miał pochodzić król Wejów, Mor-rius. Morrius miał na jego cześć wprowadzić carmen saliare (starodawną pieśń śpiewaną przez Saliów podczas niektórych świąt w Rzymie).

Halesus, jako potomek Agamemnona i pochodzący z Argos, był zaliczany do wrogów Eneasza, gdy ten przybił do brzegów Italii. Sprzymierzył się z Turnusem i zginął z ręki Pal łasa. an

Vcrg. Alf.n-. VII723 n.; X 352:411 n.;Serv. in Vcrg. Aen. VII695:723; VIII285: Ov. Am. III 13, 31 n.: Fast. IV 73 n.: Solin. II 7; Plin. III 51.

HALIA (’AMa) -■ I. Z Rodos, siostra -* Telchi-nów. Ze związku z Posejdonem urodziła sześciu synów i córkę, imieniem Rodos, która nadała nazwę wyspie. Za sprawą Afrodyty synów Halii ogarnęło szaleństwo i chcieli zgwałcić własną matkę. Posejdon jednym ciosem trójzębu sprawił, że zapadli się pod ziemię. Halia z rozpaczy rzuciła się w morze. Mieszkańcy wyspy oddawali jej cześć jako morskiej bogini imieniem Leukotea.

2. To samo imię nosiła jedna z nereid. Wyraz halia

ma związek istotnie z rdzeniem jednej z nazw morza jako żywiołu słonego (6Xę). an

I. D.S. V 55. 2. II. XVIII 40; Apd. Bihl 12. 7: Mes. Th. 245.

HALIAI('AMm)(Kobicty morskie) - nazywano tak kobiety, których grobowiec znajdował się w Argos. Opowiadano, że przybyły z Wysp Egejskich wraz z Dionizosem, aby walczyć z Perseuszem i Argiwami. Miały zginąć w walce, an

Paus. II 22.1.

HALIAKMON (’A?uutc|iO)v) - 1. Rzeka w Makedo-nii, której bóg uchodził za syna Okeanosa i Tethys.

2. Inny mit podaje, że pewien mieszkaniec Tirynsu rzucił się, oszalały, w nurty rzeki zwanej wówczas Karmanor. Od topielca rzeka przybrała nazwę Haliak-mon. Później nadano tej rzece trzecią nazwę i odtąd jest to -* Inachos. an

I. Hes Th. 341. 2. Plu Dc Ihn XVIII I.

HALIARTOS ('AAidpioę) - Haliartos i brat jego, Koronos, byli synami Tersandrosa i wnukami Syzyfa (tab. 35). Gdy -» Atamas, król Orchomenos ich stryjeczny dziad, stracił synów, oddał im swe królestwo. Lecz kiedy jeden z synów Friksosa, Presbon, powrócił z Kolchidy, upomniał się o królestwo dziadka (gdyż Friksos był synem Atamasa). Haliartos i Koronos ustąpili mu miejsca. Założyli dwa miasta: Haliartos i Koronęję. an

Paus. IX 34,7 n.; Eust. in Hom., p. 268; 27; Schol. in IL II 503.

HALIRROTIOS (AAippóóioę) - syn Posejdona i nimfy Euryte. Przy źródle Asklepiosa w Atenach usiłował zgwałcić Alkippe, córkę Aresa i Aglauros. Ares zabił go, lecz Posejdon wezwał mordercę syna przed trybunał bogów zasiadający na wzgórzu, które odtąd zostało nazwane wzgórzem Aresa (Areopag).

Według innej wersji Halirrotios, syn Posejdona, oburzony przyznaniem Attyki -* Atenie, a nie jego ojcu, usiłował zrąbać drzewo oliwne, dar Ateny dla Attyki. Lecz topór magicznym sposobem wymknął mu się z dłoni i uciął mu głowę, an

Apd. Bibl. III 14,2; Paus. I 2l.7;28,5;SuidiSteph.Byz. s.v/Apaoę itayoę; Schol. in/7 XVHI483;490;Iii Ar.Nu. 1006; Seiy. in Verg. Georg. I 18.

HALMOS fAApoę) - syn Syzyfa, brat Glaukosa, Omytiona i Tersandrosa (tab. 3S). Król Orchomenos, Eteokles, odstąpił mu kawał ziemi, na którym Halmos założył miasto Halmones. Miał dwie córki: Chrysogone i Chryse. Pierwsza za sprawą Posejdona urodziła syna Chrysesa, druga ze związku z Aresem urodziła Flegya-sa. an

Paus. 114,3; IX 34,10-37, 1; Schol. in A.R. III 1094.

HALS (*AXę) - Morze, imię czarownicy służebnej i towarzyszki Kirke. Mówiono, że była pochodzenia etruskiego i że od niej pochodzi nazwa miasta (lub miejscowości) zwanego Halos Pyrgos, Wieża Hals, położonego w Etrurii. Podczas drugiego przejazdu Odyseusza obok wyspy Kirke (w mitach, które stanowiły ciąg dalszy Odysei) bohater udał się do Hals, która sztuką magiczną przemieniła go w konia. Zatrzymała