35972 P1090014

odrzucić Długoszową datę wejścia najeźdźców do Krakowa. W dniu 1311 toczyła się bowiem bitwa pod Turskiem, a 18 III pod Chmielnikiem. Dopiero po tej ostatniej dacie stała otworem droga na Kraków. Gerard Labuda stara się usunąć ten błąd Długosza na drodze emendacji jego tekstu czy może ściślej tego tekstu, na którym Długosz się oparł. Dies Cinerum (środa popielcowa) proponuje ten autor czytać jako Dies Cenae (Wielki Czwartek) ²³. Paleograficznie jest to możliwe, a emendacja wydaje się wielce pomysłowa. Tak więc jako datę wejścia Tatarów do Krakowa mielibyśmy 28 III, zamiast 13 II. Zmienia to postać rzeczy w sposób istotny. Tatarzy byliby w Krakowie krótko, wszystkiego 5 dni, bowiem — jak informuje dalej Długosz — w drugi dzień Wielkiej Nocy, już po spaleniu miasta, nadciągnęły i zatrzymały się tutaj te oddziały tatarskie, które z Sandomierza poszły były w kierunku ziemi łęczyckiej i Kujaw. W Krakowie oba wojska się połączyły i pociągnęły na Śląsk.

Tak więc przyjąć wypada, że w toku najazdu miasto poniosło wielkie szkody materialne, ale jego ludność raczej w znacznej większości ocalała, zarówno ta, która schroniła się poza miastem, jak i ta, która zamknęła się przed nieprzyjacielem w kościele św. Andrzeja. Gmina miejska winna się była szybko zregenerować i prawdopodobnie tak właśnie się stało. Historiografia nasza posługuje się często świadectwem przywileju wójtostwa w Podolińcu na Spiszu z 1244 r. Bolesław Wstydliwy, nadając to wójtostwo niejakiemu Henrykowi, który w wiernej służbie książęcej pozostawał od wczesnej młodości, podkreślił, że podlega ono prawu magdeburskiemu, quo cives Cracovienses et Sandomirienses utuntur, jakim posługują się mieszczanie krakowscy i sandomierscy²⁴. Uważano ten akt za ważkie świadectwo funkcjonowania prawa magdeburskiego w Krakowie i Sandomierzu już znacznie wcześniej, niż na to wskazywały zachowane przywileje lokacyjne obu miast. Ze świadectwa tego trzeba niestety dziś zrezygnować, bowiem —jak wykazał Jan Benko — jest to falsyfikat pochodzący dopiero z lat 1581—1631 ²⁵.

Podobnie przedstawia się sprawa dokumentu lokacyjnego Nowego Targu. Jest on datowany na r. 1252, a więc wyprzedza akt lokacji krakowskiej Bolesława Wstydliwego o 5 lat. Zawiera klauzulę, że Nowy Targ ma korzystać z takich przywilejów, ąuibus gaudet civitas Cracovie et alie civitates... iure Theutonico fundate, jakimi cieszy Kraków i inne miasta ufundowane na prawie niemieckim ²⁶. Niestety niezgodność osoby odbiorcy tego aktu oraz występujących w nim świadków wskazuje, że jest on również późniejszym falsyfikatem.

Pozostaje nam tylko się domyślać, że krakowska gmina miejska po najeździe tatarskim trwała nadal, choć na pewno nie bez dużych perturbacji. Brak choćby wzmianki o starym wójtostwie czy sołectwie w Krakowie w przywileju lokacyjnym z 1257 r. każe przypuszczać, że kryzys przechodziła ta właśnie instytucja. Zapiska Rocznika kapitulnego krakowskiego, dotycząca wspomnianych tu czynności lokacyjnych, robi wrażenie, jak gdyby prawo niemieckie w 1257 r. po raz pierwszy w Krakowie zaprowadzono. Ale to świadczy raczej ²³ G. Labuda, Wojna z Tatarami vr roku 1241, PH t. 50, 1959, z. 2, s. 189—224, zwłaszcza s. 209.

²* KDM II, nr 425.

²⁵    J. Benko, Problem prayosti podolineckej listiny z roku 1244, „Slovenska Archivistika”, R. III, 1968, nr 2. i 314—329.

²⁶    MPH seria II, t. V, s. 86.

158