CCF20100823050

CIV „CHŁOPI” NA DRODZE DO SŁAWY

gii Reymonta spotkała się bowiem z bardzo żywym, by nie rzec — entuzjastycznym przyjęciem krytyki literackiej.

Wygląda na to, że ton recenzentom i krytykom piszącym

0 Chłopach podał popularny dziennikarz warszawski, próbujący swych sił także jako poeta i powieściopisarz — Kazimierz Laskowski. Zaledwie w miesiąc po zakończeniu druku Jesieni

1 Zimy na łamach «Tygodnika Ilustrowanego», uprzedzając wydanie książkowe powieści, ogłosił on w «Kurierze Warszawskim» wiersz zatytułowany Pod wrażeniem „Chłopów” Reymonta. Zwraca uwagę nie tyle kształt artystyczny tego drobiazgu poetyckiego, ile zawarta w nim ocena powieści. Laskowski zaczyna od słów:

Pokłon tobie, dobra księgo!

Pokłon tobie czołobitny!

Za te serca pod siermięgą,

Za ten chlebuś! Za kłos żytny!

Za „inakszy” cały świat,

Co za niskim przysiadł progiem,

Między ziemią tą a Bogiem,

Pod słomianą strzechą chat!¹

W trzy miesiące po ogłoszeniu tego peanu na cześć Chłopów redakcja «Kuriera Warszawskiego» zamówiła u Lucjana Rydla recenzję dzieła Reymonta. Dobrze znany w epoce młodopolskiej poeta krakowski, którego nazwisko od niespełna trzech lat wiązano z Weselem Wyspiańskiego, przygotował bardzo wyważoną i celną ocenę pierwszej połowy tetralogii. Punktem wyjścia swoich rozważań uczynił tezę, w której stwierdzał, że Reymont w Chłopach

uporządkował i ześrodkował wszystkie tak bogate zasoby swojego umysłu, w karby ujął świetną wyobraźnię, nie przedmiotowi swemu dał się unieść, lecz pokierował przedmiotem, pewną i wytrawną ręką ułożył epizody i sceny tak, że wszystko w tym dziele potęguje się i dostraja wzajemnie, stopniując się i wiążąc w jednolitą całość².

W dalszych partiach swego obszernego artykułu przekonywał Itydcl czytelników «Kuriera Warszawskiego)), że wielkim osiągnięciem Reymonta są znakomicie ukształtowane sylwetki boha-leiów, a także — że pisarz potrafił umiejętnie dostroić „ja-'ik niwą” czy „dosadną” stylistykę do przedmiotu powieści.

Rozważania krakowskiego poety i krytyka rychło otrzymały dopełnienie w kilkunastu innych recenzjach i artykułach krytycznych o Chłopach. Znamienne, że o powieści tej pisali pr/cdc wszystkim krytycy znani, cieszący się u czytelników niekwestionowanym autorytetem. I tak, Teodor Jeske-Choiński przekonywał czytelników «Bluszczu», że Chłopi należą „do najlepszych powieści chłopskich, jakie wydała nowa literatu-m Ignacy Baliński na łamach «Słowa» dowodził natomiast, 1/

iiworzyl Reymont prawdziwe epos chłopskie, dzieło obserwacji i na-It Imienia, wielkiej mocy i skupienia, znakomicie obmyślane w kom-pn/yeji, a przepojone szczerą swojską poezją⁶.

Uroda pierwszych dwóch tomów powieści Reymonta poru-.zylii do głębi także Wilhelma Feldmana. Ogłoszoną na łamach 1.1 y I y k i» swą recenzję Chłopów wytrawny ten krytyk zaczął od

ułów:

Nltreszcie. Zdobył się Reymont na swoją powieść. Dał dzieło, do I Imii im od dziesięciu lat zdążał mimowoli bezwiednie, wszystkimi po-iiiiliiini chłopskimi w Spotkaniu, Pielgrzymce i Fermentach⁷.

Władysław Jabłonowski z kolei stwierdzał:

i liyba lepszej powieści z życia ludu wiejskiego od Chłopów Reymon-ln nie mamy w swojej literaturze! Zdaje się, że i obce literatury nie ^{3 4}

EL [K. Laskowski], Pod wrażeniem „Chłopów” Reymonta, «Kurier Warszawski» 1903, nr 324 (23 XI).

L. Rydel, Z pólek księgarskich, «Kurier Warszawski* 1904, nr 83 (10 III).

I Icske-Choiński, Kwiaty i chwasty, «Bluszcz» 1904, nr 17 III IV).

¹ I Baliński, „Chłopi”, «Słowo» 1904, nr 153 (23 VI).

Kreczowski [właśc. W. Feldman], Reymonta „Chłopi”, hiylyktn) 1904, t. I, s. 446.