37476 PTDC0008 (2)

^Zesłudlów nad ceramiką naczyniową kultury przeworskiej z późnego okresu rzymskiego

wydzielono kilka ich kompozycji:

1.    wieloliniowy, zazwyczaj trój- lub czwórliniowy,

układ linii falistych i poziomych (ryc. 6: 1: ryc. 8)

2.    wieloliniowy, zazwyczaj trój - lub czwóriiniowy.

układ linii falistych (ryc. 7: 3a)

3.    ukośne nacięcia krawędzi wylewów (ryc. 7:3)

4.    ornament stempelkowy w postaci rozetek w po

łączeniu z liniami poziomymi i kołeczek o wykropkowanym obwodzie (ryc. 5:3; ryc. 9: A-l-4).

w dorzeczu środkowej Warty oraz na Pojezierzu Gnieźnieńskim w okresie od fazy C2 po fazę D (Machajewski 1997,110, ryc. 4; Żychliński 1999,193-199; Machajewski 2003a, 234).

Żadne z naczyń nie udało się zrekonstruować. Uwzględniając kształt jedynie brzegu naczynia wydzielono następujące typy:

1.    brzeg niepogrubiony o krawędziach lekko za

okrąglonych (ryc. 5:1; ryc. 7:1-2)

2.    brzeg lekko pogrubiony z krawędzią wewnętrz

ną lekko profilowaną dookolnymi żłobkami (ryc. 6: 1-2)

3.    brzeg pogrubiony w formie kryzy wyłożonej na

zewnątrz z ukośną płaszczyzną górną (ryc. 6: 3-4; ryc. 7:4)

4.    brzeg pogrubiony silnie wygięty na zewnątrz na

czynia z krawędzią wewnętrzną profilowaną dookolnymi żłobkami (ryc. 7: 3).

Szerokość brzegów jest zróżnicowana i waha się od 2,3 cm do 3,0 cm, natomiast średnice wylewów wynosi od 15,4 cm do 24,7 cm. Kształt naczyń mógł być zbliżony do form jajowatych.

Wydzielone wylewy odpowiadają okazom spotykanym w Wielkopolsce. Większość z nich nawiązuje do wylewów spotykanych na Śląsku (Godłowski 1977, 182-184; Pazda 1994, 124-125), w niewielkim stopniu (typ 3) na Mazowszu południowym (Frą-siak et aill 2000, ryc. 69:1). Do rzadziej spotykanych należy wylew typu 4. Podobny znany jest jedynie z osady w Mściwoju, pow. jawor i datowany jest tam na fazę D (uprzejma inf. prof. dra hab. Grzegorza Domańskiego).

Wśród den tych naczyń wystąpiły jedynie okazy proste z zachowanymi śladami podsypki i odcinania krawędzi dna od tarczy koła.

Zdobnictwo na naczyniach zasobowych występuje przynajmniej w dwóch strefach, a mianowicie na górnej części wylewu, na krawędzi zew nętrznej wylewu i na brzuścu. Wśród wątków zdobniczych

W Wielkopolsce pierwsza i druga kompozycja zdobnicza iest spotykana najczęściej. K. Godłowski (1977,1841 uznaie je na Śląsku za typowe dla naczyń zasobowych grupy 2. Także ukośne nacięcia krawędzi wylewów- należą do zdobnictwa często spotykanego na naczyniach zasobowych. Natomiast ornament stempelkowy w kompozycji podobnej do odkrytej w Poznaniu - Nowym Mieście, występujący na naczyniach o fakturze wygładzanej, barwie szarej lub ciemnobrunatnej, znajduje nawiązania wśród ceramiki pochodzącej ze Śląska, Słowacji i Moraw (Godłowski 1977, 184-185; Madyda-Legut-ko, Tunia 1993,66).

Ornamentykę stempelkową w postaci podobnej do znalezionej w Poznaniu - Nowym Mieście wprowadzono do repertuaru zdobnictwa ceramiki używanej w kulturze przeworskiej u schyłku fazy C2 a zwłaszcza w fazie D. Nie należy ono jednak do elementów zdobniczych szeroko rozpowszechnionych w tej kulturze. Zbiega się to, w przeciwieństwie przynajmniej do sytuacji w strefie nadbałtyckiej, ze sporadycznym występowaniem tego ornamentu również na metalowych detalach stroju (por. Mączyńska 1999, 25-32). Poznańską ceramikę z ornamentem stempelkowym umieszczać należy w fazie D, a jeden z jej okazów pochodził z ziemianki datowanej na fazę D1/D2 wg Tejrala (Machajewski 2003a, 284, tabl. 2: 1-3). Motyw rozetki był rozpowszechniony na całym terenie Barbaricum. Wywodzony jest ze zdobnictwa prowincjonalno-rzymskiego, panońskiego, gdzie spotykany był już w młodszej fazie późnego okresu rzymskiego (Ma-dyda-Legutko, Tunia 1993, 67; Machajewski 2001, 361-366).

Podsumowując, poznańskie obtaczane naczynia zasobowe datować należy na fazę C2 - D1/D2, przy czym najpóźniejszymi okazami były zapewne naczynia z ornamentyką stempelkową oraz naczynia z brzegiem typu 4 (por. Pazda 1990, 50).

Grupa D - ceramika obtaczana na kole. Do tej srupv ceramiki zaliczono ceramikę o fakturze szorstkiej względnie lekko „gruzełkowatej”, przelotnie >ednobarwnym, domieszce gruboziarnistego tłucznia i piasku, barwie zewnętrznej szarej z plamami iasnobrunatnymi, wewnętrznej ciemnoszare" Do wvkonania naczyń tej grupy użyto tłustej głim- a oasto przygotowane było mniej starannie. Ślady obtaczania widoczne są zwłaszcza w górnych partiach naczynia. Grubość ścianek naczynia wynos od 0c5 do 0,7 cm. Generalnie, naczynia tej gru-