69257 PTDC0006 (2)

Ze studiów md ceramikę naczyniową kultury przeworskiej z późnego okresu rzymskiego

nej. Cechą szczególną znacznej części ceramiki tej grupy były spękania powierzchni wywołane dużą domieszką.

Grupa III - grubościenna (powyżej 1,0 cm) o fakturze wygładzanej i szorstkiej, przełomie dwubarwnym, domieszce średniej, wyjątkowo grubej, barwie brunatnej i szarej, wyjątkowo jasnobrunatnej.

Najliczniej reprezentowana była grupa II (65,7%), następnie grupa III (23,7%) i grupa I (10,6%). W ujęciu chronologicznym nie zauważa się istotnych zmian.

Podsumowrując, próba nakreślenia cech stylistycznych ceramiki ręcznie lepionej z Poznania - Nowego Miasta sprowadza się do uwagi, że w fazie C2 i D występowały naczynia typu A, B, D, E.2,

G, H z wylewami typu 1, 2, 3 i dnami typu 1, 2, 4, natomiast w fazie D pojawiły się jeszcze naczynia typu C, El, E.3 i F o wylewach typu 4 i 5 i dnach typu 3 i 5. Uwagę zwraca ubogie zdobnictwo. Na powierzchni ścianek naczynia pojawiały się pęknięcia spowodowane występowaniem licznej grubej domieszki. W wielu cechach poznańska ceramika ręcznie lepiona odzwierciedla cechy przeworskiej ceramiki spotykanej na Śląsku.

Grupa B - ceramika toczona na kole. Pomimo zgłaszanych niekiedy zastrzeżeń (Godłowski 1977, 167-168. Por. Pazda 1976, 176, przyp. 22), wprowadzamy podział na ceramikę toczoną na kole i obta-czaną. Wśród ceramiki toczonej wydzielono następujące typu:

typ A: naczynia wazowate,

odmiana 1: o brzuścu dwu stożkowatym (ryc. 4: 20)

odmiana 2: o brzuścu baniastym (ryc. 4:19) typ B: naczynia misowate typ C: naczynia garnkowate typ D: naczynia dzbanowate

Naczynia typu A, odmiany 1 i 2, należą do okazów spotykanych w Wielkopolsce (Dobrzańska 1980,94, ryc. 1: d; Jaszewska, Łaszkiewicz 1994, 272, ryc. 2:10; Rogalski, w druku) i na Śląsku (Pazda 1980,198, ryc. 39:7), gdzie datowane są na wczesną fazę okresu wędrówek ludów.

Natomiast analogie do naczyń typu B pochodzą z Wielkopolski południowej i ze Śląska, gdzie spotykane były w fazie C2 i D (Jaszewska, Łaszkiewicz 1994, 280, ryc. 10: 14; Wilgocki 1995, 260-261, tabl. IV: 7, tabl. V: 1; Frąsiak et aill. 2000, 179, ryc. 80:6). Z kolei naczynia typu C nawiązują do naczyń

w niewiele zmieniającej się formie (por. Godłowski 1977,144-145).

Z kolei naczynia typu H - „sitowate” - należą do okazów spotykanych przez znaczy okres czasu w różnych kulturach.

W analizie cech mikromorfologii ceramiki ręcznie lepionej wydzielono pięć typów wylewów i den. Wśród wylewów typ 1 (nie pogrubiony o krawędziach zaokrąglonych), typ 2 (nie pogrubiony

0 krawędzi górą ściętej), typ 3 (pogrubiony o krawędziach zaokrąglonych) odnotowuje się w fazie C2 i D, natomiast typ 4 (pogrubiony z nieznacznym „okapem”) oraz typ 5 (rozszerzony „tulipanowaty”), pojawiają się częściej dopiero w zespołach z wczesnej fazy okresu wędrówek ludów.

Z kolei wśród den typ 1 (proste), typ 2 (z nieznaczną wypukłością od strony ścianki), typ 4 (nieznaczne wklęśnięcie od strony ścianki) uznać można za charakterystyczne dla fazy C2 i D, natomiast typ 3 (nieznaczne wklęśnięcie ścianki powyżej dna)

1 typ 5 (ze stopkowato wyodrębnionym dnem) dla wczesnej fazy okresu wędrówek ludów.

Zdobnictwo ceramiki ręcznie lepionej jest wyjątkowo ubogie i sprowadza się do wątku wielokrotnej linii falistej wykonanej poprzez delikatne nakłuwanie (ryc. 2: 3), zygzaku wielokrotnego przedzielonego pasmami wypełnionymi odciskami kształtu klina (ryc. 4: 2-6), wątków plastycznych w postaci guzków (ryc. 4: 8) względnie w postaci odcisku „paznokciowego” lub głębokich nakłuć umieszczanych na krawędziach wylewu (ryc. 2: 2, ryc. 3: 8). Aspekt chronologiczny zdobnictwa nie upoważnia do sformułowania szczegółowych wniosków (por. Godłowski 1977,158-164).

Uwagę zwraca zdobienie jedynie górnych krawędzi brzegów w postaci nakłuwanych dołków (ryc. 3: 8) względnie odcisków palców tworzące motyw „falisty” (ryc. 2: 2). Podobny sposób ornamentowania krawędzi spotykany był na Morawach w późnym okresie rzymskim (Tejral 1982,43, ryc. 13: 3-4).

Ceramikę ręcznie lepioną, z uwagi na sposób jej wykonania, podzielono na trzy grupy.

Grupa I - cienkościenna (do 0,6 cm) o fakturze wygładzanej rzadziej gładkiej, przełomie zazwyczaj jedno, rzadziej dwubarwnym, domieszce drobnej, barwie brunatnej, szarej, wyjątkowo czarnej.

Grupa II - średniościenna (0,7 - 0,9 cm) o fakturze szorstkiej i wygładzanej, przełomie dwubarwnym, domieszce średniej, rzadziej drobnej, barwie ciemnobrunatnej, szarej i jasnobrunat-