30117 wstęp do teorii polityki img 184

174

wojnie światowej Stany Zjednoczone dysponowały znaczną przewagą wojskową nad ZSRR, ten ostatni już na początku lat pięćdziesiątych sformułował własny program zbrojeniowy'. Celem ZSRR było wyprodukowanie broni, stworzenie łloty morskiej i powietrznej znacznie przewyższających potencjał militarny IJSA. Zadaniem nadrzędnym ZSRR było jednak wyprodukowanie broni wodorowej, czego dokonał w 1953 r. Eksplozje, które sądemonstracjąsiły zbrojnej państwa równie często stają się efektywnym instrumentem w polityce mocarstwowej potęg. W 1962 r. podczas kryzysu kubańskiego ZSRR zainstalował swe rakiety na wyspie informując jednocześnie, że są one skierowane na cele amery kańskie. Groźba wy buchu wojny atomowej - wojny globalnej ostudziła jednak mocarstwowe zapędy dwóch superpotęg⁵\

Demonstracja siły częściej przebiegała w sposób mniej dramatyczny, przynajmniej dla obserwatorów niezaangażowanych w nią bezpośrednio. Do gromadzenia wojsk dochodziło kilkakrotnie rn.in. w pobliżu granic radzieckich sojuszników- w czasie kryzysu węgierskiego, praskiej wiosny i wprowadzania stanu wojennego w Polsce w 1981 r. Sam fakt stałej obecności wojsk radzieckich na terytoriach państw demokracji ludowej stwarzał sytuację pośredniej wojskowej kontroli ZSRR nad państwami Europy Środkowej i Wschodniej. Przejawem kontroli bezpośredniej było chociażby powołanie Zjednoczonego Dowództwa Wojsk Układu Warszawskiego na czele z radzieckim marszałkiem Iwanem Koniewem lub mianowanie radzieckiego marszałka Konstantego Rokosowskiego marszałkiem, ministrem obrony narodowej oraz wicepremierem PRL. W ten sposób zaangażowanie radzieckie w zarządzaniu strukturami woskowymi państw-stron było znaczące.

Popieranie slron konfliktów przez wielkie mocarstwa było również zjawiskiem częstym. Tego rodzaju działanie było przejawem rywalizacji supennocarstw w państwach trzecich (Korea - lata pięćdziesiąte, Wietnam i Kongo - lata sześćdziesiąte).

Wiele rosiało powiedziane o sile ekonomicznej mk ważnej dla osiągnięcia i utrzymania mocarstwowej pozycji przez państwo. Również duże znaczenie w realizowaniu tego rodzaju polityki zagranicznej mająraetody ekonomiczne. Oprócz pomocy jaką niekiedy oferują mocarstwa państwom słabszym lub osłabionym np. na skutek wojny, zjawiskiem częstym są również blokady czy embaiga nakładane na konkretne państwa Kraje Europy Zachodniej po II wojnie światowej otrzymały pomoc w formie Planu Marshalla (1947 r.), który oprócz, pomocy ekonomicznej stal się narzędziem powstrzymania wzrostu sił lewicowych w tej części Europy. Należy'jednak odnotować, że USA starały się przekonać odbiorców pomocy, żc chodzi im ty Iko o cele ekonomiczne¹⁶. Jednoczesne ograni c/e-nic przez ZSRR dostępu do tej pomocy państwom Europy Środkowej i Wschodniej było przejawem radzieckiej ingerencji w sprawy wewnętrzne tych państw oraz próbą zacho-waniaswej strefy wpływów nienaruszonej przez pomoc od amerykańskiego imperialisty.

¹¹ Wojciech Muttan, Bezpieczeństwo międzyruwidowe ery nuklearnej, Warszawa: PISM 1991, s. 24. ^:t Zob. Henry R. Nau, The My/h of America'* Decline: Leading the World Economy into tlte I990s, New Yurk-Oxford: Oxford University Press 1990, s. tOl 102.