41408 PwTiR098

194 Rozdział 7

wowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej oraz umożliwianie korzystania ze zgromadzonych zbiorów. Wymienione cele muzea realizują zwłaszcza przez gromadzenie zabytków, katalogowanie i naukowe opracowywanie zgromadzonych zbiorów, odpowiednie ich przechowywanie, zabezpieczanie i konserwację, urządzanie wystaw stałych i czasowych, działalność wydawniczą i edukacyjną, udostępnianie zbiorów do celów edukacyjnych i naukowych, zapewnianie właściwych warunków zwiedzania oraz korzystania ze zbiorów i zgromadzonych informacji.

Rzeczy ruchome i nieruchomości będące własnością muzeum i wpisane do inwentarza muzealiów tworzą zbiór określany mianem „muzealia”, który stanowi dobro narodowe. Muzealia muszą być zinwentaryzowane. Tylko rzeczy będące własnością danego muzeum wpisuje się do inwentarza muzealiów, prowadzonego w formie księgi inwentarzowej. Nie podlegają temu wpisowi tzw. depozyty, które są ewidencjonowane w odrębnej księdze depozytów. Szersze pojęcie „zbiory” obejmuje zarówno muzealia, jak i depozyty. Ewidencjonowanie może być prowadzone w formie elektronicznej. Wizerunki muzealiów również mogą być utrwalone i przechowywane na informatycznych nośnikach danych. Muzeum pobiera opłaty za udostępnianie wizerunków muzealiów w tej postaci, ale bezpośredni dostęp do nich drogą elektroniczną jest bezpłatny.

Zgodnie z ustawą o muzeach z 1996 r. muzea mogą być tworzone przez ministrów i kierowników urzędów centralnych, jednostki samorządu terytorialnego, osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadającc osobowości prawnej. W konsekwencji muzea można podzielić na:

•    państwowe (utworzone przez organy administracji rządowej np. Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Pałac w Wilanowie, Muzeum Zamkowe w Malborku, Państwowe Muzeum na Majdanku w Lublinie);

•    samorządowe (utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego lub przez nie przejęte, np. Muzeum Wsi Lubelskiej, Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem, czy Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich;

•    prywatne (wszystkie pozostałe).

Inny podział muzeów może być dokonany z punktu widzenia wpisania ich do Państwowego Rejestru Muzeów lub nieobjęcia tym rejestrem prowadzonym przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Wskazany minister w drodze administracyjnej wyraża zgodę na wpis muzeum do wymienionego rejestru dla potwierdzenia wysokiego poziomu merytorycznej działalności danego muzeum i znaczenia jego zbiorów. Takie muzeum rejestrowane jest objęte specjalnym wykazem muzeów rejestrowanych, ma prawo używania tej nazwy oraz korzysta ze szczególnej ochrony i pomocy finansowej państwa. Przysługuje mu też prawo pierwokupu zabytków na aukcjach po cenie wy licytowanej oraz prawo pierwszeństwa zakupu od podmiotów prowadzących działalność polegającą na oferowaniu do sprzedaży zabytków. Muzea państwowe i rejestrowane muzea samorządowe mają od 2007 r. prawo używania okrągłej pieczęci z wizerunkiem orła i nazwą muzeum w otoku, co ma podkreślać ich znaczenie dla kultury narodowej.

Przy muzeach państwowych i samorządowych omawiana ustawa przewiduje działanie rady muzeum jako organu opiniodawczo-doradczego, który sprawuje nadzór nad wypełnianiem przez muzeum jego powinności wobec zbiorów i społeczeństwa, ocenia działalność muzeum oraz opiniuje przedłożony przez dyrektora roczny plan działalności. Ogólny zaś nadzór nad wszystkimi muzeami sprawuje minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Nadzór ten w odniesieniu do muzeów rejestrowanych bezpośrednio podległych temu ministrowi może on powierzyć radzie powierniczej. Takiej radzie mogą również być powierzone uprawnienia przysługujące w muzeach rejestrowanych innym organom administracji rządowej lub organom jednostek samorządu terytorialnego. Przy tym jeśli w danym muzeum działa rada powiernicza, to nic powołuje się już rady muzeum. Przy ministrze właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego działa Rada do Spraw Muzeów jako organ opiniodawczo-doradczy tego ministra.

Każde muzeum działa na podstawie statutu nadanego przez organ lub podmiot będący założycielem danego muzeum. Statut może przewidywać prowadzenie przez muzeum działalności gospodarczej w celu finansowania działalności statutowej, związanej z realizacją celów muzeum. Po zmianach w 2007 r. ustawy o muzeach przewiduje ona nadawanie nowo tworzonym muzeom statutu muzeum w organizacji, co ma ułatwiać ich funkcjonowanie do czasu zakończenia organizowania. Nowością jest nadawanie muzeom nicposiadającym osobowości prawnej (np. uniwersyteckim, czy teatralnym) regulaminu przez podmiot, który takie muzeum utworzył.

Zgodnie z analizowaną ustawą wstęp do muzeów jest zasadniczo odpłatny, ale organ lub podmiot będący założycielem danego muzeum może wprowadzić brak odpłatności za wstęp. Ustawowo bezpłatny jest tylko wstęp do państwowych muzeów martyrologicznych, objętych wykazem ustalonym w drodze rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 2001 r. Wykaz ten obejmuje Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Państwowe Muzeum na Majdanku oraz Muzeum Stutthof w Sztutowie. W każdym muzeum ze wstępem płatnym musi być ustalony jeden dzień w tygodniu z wejściem nieodpłatnym, co obecnie odnosi się tylko do wystaw stałych. Zarówno wysokość opłat za wstęp, jak też dzień bez opłat i ewentualne zwolnienie z opłat ustala dyrektor danego muzeum. Wprowadzona zasada odpłatności za wstęp na wystawy czasowe, nieraz bardzo atrakcyjne, w dni wolne od opłat ma przyczynić się do zwiększenia wpływów z biletów wstępu do muzeów państwowych i samorządowych. Kwestia ta ma bezpośrednie znaczenie dla turystyki poznaw-