43064 image083 (10)

B. Nirmwtko. Ktzlaleetm szkolne. \Xarsnwa 200", ISBN! 97K-SJ-0CISCC-U-H.-Z by WAlP 200?

Ewalu)<Ja pfo^amu kotaktnu    167

pani Humańska będzie musiała swój program utrwalić na papierze. Więcej, przyjdzie jej wybrać podręczniki i inne materiały, ustalić zakres lektur i tematykę ćwiczeń oraz uczniowskich prac semestralnych. Tych tekstów będzie zatem więcej niż u pana Technologowicza, który ujmie swoje hierarchie w przejrzyste tabele, ułatwiające samoocenę osiągnięć. Przeglądając te tabele, jego uczniowie będą pogłębiać swoje specjalizacje i współtworzyć autorski program kształcenia.

Ewaluacja programu kształcenia

Ewaluacja w edukacji jest zbieraniem informacji o warunkach przebiegu i wynikach kształcenia, dokonywanym w celu jego ulepszenia lub podjęcia decyzji o dalszym stosowaniu. Ewaluacja programu kształcenia, którą Hanna Komorowska w swej popularnej broszurze O programach prawie wszystko (1999) trafnie nazwała „zdyscyplinowaną oceną” (s. 86), stanowi dźwignię jego jakości.

Uruchomienie tej dźwigni wymaga sporego wysiłku. Już w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia - obfitujących w próby „naukowej" przebudowy przedmiotów szkolnych do nauczania programowanego, to jest kształcenia uczniów małymi dawkami informacji wraz z zadaniami sprawdzającymi przyswojenie tej informacji - Michael Scriven (1967) zauważył, że twórcy programów kształcenia, uwikłani w pracochłonne analizy szczegółowe, w miarę postępu tych prac coraz rzadziej rewidują pierwotne koncepcje i coraz niechętniej wprowadzają zmiany w swoich wytworach.

Najlepszym okresem ewaluacji programów' kształcenia jest wczesny etap ich budowania, gdy nie trzeba cofać się daleko wstecz, a metody wytwarzania tych dokumentów są jeszcze elastyczne. Scriven utworzył pojęcie ewaluacji kształtującej (formatywnej, konstruktywnej, wspierającej, bieżącej), jako wartościowania programu szkolnego w toku jego powstawania. Jego przeciwieństwo - wartościowanie gotowego programu - zostało nazwane ewaluacją sumującą (sumatyw-ną, konkluzywną, całościową, końcową). To rozróżnienie stało się w dydaktyce popularne (o czym może świadczyć mnogość nazw' bliskoznacznych, podanych w nawiasach) i zostało w'krótce rozciągnięte na w^rszelkie rodzaje ew^raluacji - od osiągnięć pojedynczego ucznia do jakości systemu kształcenia.

Ewaluacja programu kształcenia może być analityczna, oparta na rozkładaniu go na części, lub holistyczna, ukierunkowana na poznawanie całości. W pierwszej strategii przydatne są inwentarze programowe - obszerne kwestionariusze przeznaczone do ewidencji treści i oceny jakości programów kształcenia. Typow^fy inwentarz programowy zawiera około setki kryteriów oceny opisowej i skalowanej, a wypełnienie go w całości pochłania specjaliście od kilku do kilkudziesięciu godzin (Niemierko, 1998b, s. 459). Fragment takiego inwentarza

www.waip.com.pl

B. Nirmyrrku, KlZtaleeme sziotne, Wmawi 2007.

isasj y?s^3^oso7-i i -u.« by waip 200?

168 Rozdział S Autorskie programy Isnałcena (Niemierko, 1998a), dotyczący kryterium „Składniki materiału nauczania i jego struktura”, ma postać następującą:

Wśród składników materiału nauczania wyróżnimy: fakty, to jest stany rzeczy i zdarzenia określone w czasie i przestrzeni, pojęcia, to jest ustalone znaczenia nazw generalnych, obejmujące zespół cech charakterystycznych przedmiotów i zjawisk, prawa, tu rozumiane szeroko jako dostatecznie uzasadnione i powtarzające się związki stanów rzeczy i zdarzeń, teorie, to jest systemy twierdzeń logicznie i rzeczowo powiązanych, techniki, to jest wzory działań polegających na projektowaniu, wykonywaniu i ocenie jakości wytworów, strategie, to jest wzory działań prowadzących do rozwiązywania problemów teoretycznych i praktycznych, naukowych {metodologia badań) i dydaktycznych, zasady etyczne, to jest normy i zalecenia moralne w związku z wybranym rodzajem działalności, przekazy estetyczne, to jest piękne zjawiska natury i wytwory artystyczne człowieka. Strukturą materiału nauczania nazwiemy tu powiązania między wymienionymi składnikami materiału nauczania.

W recenzowanym programie nauczania zaakcentowano:

SłABO PRZECIĘTNIE SILNIE

Fakty

Pojęcia

Prawa

Teorie

Techniki

Strategie

Zasady etyczne

Przekazy estetyczne

Struktura materiału

PEWNOŚĆ KOMENTARZ NIE DOTYCZY

By podnieść obiektywizm ewaluacji, w inwentarzu programowym definiuje się stosowaną terminologię. Procedura ewaluacji jest sformalizowana. Oprócz oceny rozkładu akcentów w programie (skalowanej 1-7) ewaluator może zaznaczyć pewność swego zdania (w skali 1-3), może też dołączyć komentarz opisowy (zaznaczając to krzyżykiem) lub zdecydować, że kryterium lub jego element nie dotyczy danego przedmiotu lub szczebla szkoły.

Nauczyciele o warsztacie i stylu pracy F.dmunda Technologowicza będą zapewne chcieli skorzystać z całości lub z wybranych kryteriów inwentarza programowego. Felicji Humańskiej jednak bardziej odpowiada strategia holistyczna