45795 p1080092

działalności myślowej przysparzał zazwyczaj uczniom upośledzonym umysłowo sporo kłopotów. Nauczanie porównywania można realizować według na-nępujtoego algorytmu:

1. W czym przedmioty te są podobne do siebie?

2- Czym różnią się od siebie te przedmioty?    .

3. Co to znaczy porównywać przedmioty?

Algorytm porównywania daje możliwość działań podczas zajęć. Z reguły uczniowie wykorzystują w pracy konkretne przedmioty, obrazki, które ułatwiają odnajdywanie różnic i podobieństw. Początkowo algorytm można stosować do porównywania cech zewnętrznych, charakteryzujących przedmioty jako całość (wielkość, kolor, forma, materia! itd.), następnie zestawiamy właściwości budowy i w końcu właściwości odrębnych części przedmiotów.

Uwzględniając trudności uczniów w porównywaniu przedmiotów mało różniących się. można wprowadzić do pary przedmiotów komponent trzeci. Wówczas uczeń musi dokonać wyboru jednego przedmiotu spośród dwóch zaproponowanych i skonfrontować go z zasadniczym przedmiotem podlegającym porównywaniu. Stwierdzenie podobieństw jest znacznie trudniejsze, aniżeli stwierdzenie różnic i dlatego, aby umiejętność dostrzegania podobieństw rozwijała się. można zaproponować uczniom porównywanie przedmiotów zdecydowanie różniących się od siebie bądź porównywanie przedmiotów mało różniących saę od siebie W tych wypadkach bezpośrednie wrażenie powinno pobudzać uczniów do poszukiwania różnic. Przykładem takich zadań może być porównywanie ogórka i róży; konia i człowieka itp.

Istotnym momentem w procesie kształtowania uogólniania jest praca nad właściwym rozumieniem grup syntaktycznych oraz pojęć: .jednakowe". ..podobne". „różnorakie", „cechy wspólne dia kilku przedmiotów", „cechy istotne", „cechy nieistotne" itd.

Gdy uczniowie zapoznali się już z pojęciem „cechy przedmiotów" i E umiejętność analizy, syntezy i porównywania przedmiotów, można przejść do następnego etapu: nauczania ich wyodrębniania cech istotnych i nieistotnych.

Za cechy istotne uznano takie właściwości, które zawsze towarzyszą przedmiotowi. bez których dany przedmiot nic może istnieć, a które jednocześnie odzwierciedlają główną cechę przedmiotu i tym samym pozwalają odróżniać go od innych. Nie częstość pojawiania się określonej cechy bądź właściwości przedmiotu czyni ją ważną, lecz uświadomienie sobie roli. jaką ta cecha odgrywa w danej sytuacji.

Cechy natomiast nieistotne to takie, które w pewnych sytuacjach pojawiają się wraz z przedmiotem, w innych zaś nie, a mimo to w obu wypadkach mamy do czynienia z jednym i tym samym przedmiotem.

Wykorzystując różnorodne środki dydaktyczne, zwraca się uwagę uczniów na fakt, iż wyobrażenie o przedmiocie zmieniało się, jeżeli zmieniała się bądź ulegała zamianie jedna z istotnych cech i odwrotnie - pojęcie przedmiotu istniało

nadal w różnorodnych formach, jeżeli zmianie ulegały nieistotne cechy przedmiotu. Na przykład w obiekcie ..kot" można wyodrębnić następujące cechy: długie wąsy, gęsta i długa sierść, puszysty ogon itd. Następnie można zademonstrować uczniom porządek wyodrębniania cech istotnych, kolejno przy tym analizując poszczególną cechę, zmieniając ją. aż do wykluczenia jej i zastąpienia inną cechą. W dalszej kolejności można zaproponować podział w szystkich cech na istotne oraz nieistotne. W przytoczonym przykładzie istotnymi cechami kota. odróżniającymi go od świni, są na przykład długie wąsy, gęsta i długa sierść, puszysty ogon, brak kopyt itd. W odróżnieniu od psa ten sam kot posiada następujące cechy istotne: może zginąć grzbiet, chować pazury. Nieistotnymi cechami kota są barwa oczu, kolor sierści (pasiasta, plamista). Istnieją różne rasy kotów - koty syjamskie, perskie, birmańskie, kartuskie, które posiadają tobie tylko przypisane właściwości, lecz przeważająca liczba cech wspólnych pozwala klasyfikować te zwierzęta i połączyć w jeden gatunek.

Opierając się na różnorodnych metodach pedagogicznych (gra, rozmowa, wywiad itd.), można rozwijać umiejętność świadomego wyodrębniania istotnych i nieistotnych cech przedmiotu. Ważnym etapem jest wyodrębnienie istotnych i nieistotnych cech przedmiotu, a także świadome oddzielenie przez uczniów tych cech od istniejących warunków.

Ostatnim wreszcie etapem jest praca z wcześniej przygotowanym algorytmem uogólniania. Oto przykładowy algorytm uogólniania:

1.    Jak nazywa się ten przedmiot?

2.    Jaki kolor i jaki kształt posiada ten przedmiot?

3.    Z jakich części składa się przedmiot?

4.    Z czego wykonany jest przedmiot? (Czym pokryte jest ciało zwierzęcia?)

5.    Do czego służy ten przedmiot?

6.    Które z przedmiotów mają takie samo przeznaczenie? Które zwierzęta przynoszą taką samą korzyść?

7.    Porównaj wszystkie przedmioty (proponuje się uczniom zestawy przedmiotów).

8.    Co jest wspólne, podobne dla nich?

9.    Jak można nazwać te przedmioty jednym słowem?

10.    Do jakiej grupy należy ten przedmiot?

Opanowanie umiejętności uogólniania na podstawie wyszczególnionych etapów ułatwi uczniom klas I-III szkoły specjalnej przyswojenie treści środowis-ka społeczno-przyrodniczego oraz zrozumienie skomplikowanych pojęć matematycznych.