46583 Kompendium Wiedzy geografii25

a jego atrakcyjność i rola polityczna oraz. gospodarcza w święcie ulega istotnym zmianom. Wszystko to wpływa na złożoność problematyki dotyczącej diaspory.

Stabilność geopolityczna na świccie i w poszczególnych krajach jest między innymi uwarunkowana zróżnicowaną polityką wewnętrzną państw wobec diaspory, polityką będącą czasem źródłem konfliktów. Jednocześnie trzeba tu odróżniać, i nie odrzucać a priori. dążenia wielu etnosów do narodowej odrębności. Można uznać, że istnienie diaspory na zasadach tworzenia „wspólnego domu" — tzn. jej równoprawności i pełnego uczestnictwa w życiu społecznym, gospodarczym, politycznym i kulturalnym — stwarza korzystniejszą geopolitycznie sytuację niż jej społeczno-kulturowe oddzielenie od ludności autochtonicznej i koncentracja na określonych terytoriach państwa.

Stany Zjednoczone są krajem, w którym imigranci różnych ras i narodów z całego świata tworzą własne diaspory. W państwie tym, dzięki konsekwentnej polityce polegającej na budowie „wspólnego domu", następują jednak procesy ekonomicznej i kulturowej integracji poszczególnych grup narodowościowych i wyznaniowych żyjących w diasporze. Znany jest amerykański termin melting pot („tygiel"), który oddaje istotę jednej z koncepcji powstania narodu amerykańskiego i oznacza, że imigranci wywodzący się z różnych krajów są jakby „przetapiani" na Amerykanów. Stany Zjednoczone stanowią przykład państwa, którego mieszkańcy mają bardzo silne poczucie amerykańskiej tożsamości narodowej, a równocześnie zachowują głęboką świadomość swoich etnicznych i rasowych korzeni.

Zupełnie inna sytuacja jest w sąsiedniej Kanadzie, stanowiącej pod względem społecznym „układankę" współistniejących obok siebie i współpracujących grup narodowościowych i wyznaniowych, utrzymujących swoją odrębną tożsamość etniczną. Francuskojęzyczna prowincja Qucbec jest tego doskonałym przykładem.

Koncentracja grup narodowościowych na odrębnych terytoriach jest charakterystyczna dla państw byłego ZSRR. byłej Jugosławii, Afryki i Indii, a nawet takich krajów rozwiniętych, jak Hiszpania, Kanada i Belgia. (Patrz hasła: Migracja, Państwo narodowe. Pt nos).

DOMINIUM

Kolonia

Pierwotnie oznaczało po prostu kolonię, czyli oni ko wite zwierzchnictwo jednego państwa nad innym określonym terytorium (jego niczym nic ograniczone podporządkowanie). W latach 1867-1947 w imperium brytyjskim dominium oznaczało obszar otrzymujący znaczną i zwiększającą kię z biegiem czasu autonomię. Status dominium uzyskała jako pierwsza Kanada w 1867 roku, następnie Australia (1901) i Nowa Zelandia (w 1907 r.).

Statut westininsterski z 1931 roku określił dominium jako Kuwercnny kraj, stowarzyszony z brytyjską Wspólnotą Narodów (Commonwealth of Nations), uznający jednocześnie formalne zwierzchnictwo korony brytyjskiej.

Kondominium

Kondominium jest to dominium uzależnione od dwóch krajów, np. byle francusko-angielskie kondominium Nowych Hcbrydów na Pacyfiku (dzisiaj niezależny kraj Vanuatu). Od 1919 do 1952 roku Sudan miał status kondominium brytyj-sko-egipskiego: w tym przypadku Sudan znajdował się całkowicie w angielskiej strefie wpływów, ponieważ sam Egipt klanowi! półkolonię Wielkiej Brytanii.

Protektorat

Protektoraty są terytoriami tymczasowo zarządzanymi, lecz nic posiadającymi statusu kolonii czy dominium, np. po rozpadzie imperium osmańskiego Syria znalazła kię pod protektoratem francuskim, a Palestyna — brytyj-kkim. Po I wojnie światowej byłe niemieckie kolonie Namibia I Tanganika zostały protektoratami Wielkiej Brytanii, a Kamerun — Francji. W specyficznej sytuacji znalazła się Namibia, dawna kolonia niemiecka, a później terytorium mandatowe Ligi' Narodów, która w rzeczywistości była administrowana przez Związek Południowej Afryki, ówczesne dominium brytyjskie. RPA sprawowała tam rządy do 21 marca 1990 roku, kiedy Namibia stała się krajem niepodległym.

W praktyce protektoraty były traktowane jak kolonie, w których samorządy terytorialne miały większą samodzielność. (Patrz także hasła: Kolonia, Kolonizacja, Kolonializm, Dekolonizacja, Neokolunializni).

33