49562 Werbalna
1

Ffaouou M

rdsv językowych. W pieńmym UG dostarcza nieskończonego zakresu symbo. licznych elementów, które Chomsky nazywa Ntruktuinlnymi deskiypcjami (SD) Funkcje języka można ujmować jako..... skortcmi/e okrojoną procedury geoc-ratywną, któr.i wytwarza nieskończony zbiór takich SD. Każda SD składa się z całego układu fonetycznych, semantycznych i syntnklyeznych włuściwości danej wypowiedzi" (Chomsky, 1995, i 15.). W drogim wypadku - w toku realizacji czy wykonania Językowego - kompetencja jest wykorzystywana do wyrażania mydli, do interpretowania rzeczywistości, do wytwarzania sygnałów językowych, do rozumienia tego, co się słyszy. W tym sensie zdolność językowa jest wmontowana w odporna dojący jej system wykonawczy.

SD dostarcza informacji na temat właściwości każdego wyrażenia językowego. włączając w to jego znaczenie i formę fonetyczną. Zadaniem języka jest właśnie łączenie dźwięku ze znaczeniom (teza od początku głoszona pracz Chom-sky'ego). Aby to osiągnąć, każda wypowiedź musi mieć dwa poziomy reprezentacji: poziom znaczenia zdania, czyli jego formę logiczną (togical form), oraz poziom fonologiczny. czyli formę fonetyczną (phonotiefonn). Obie te formy w kolejnych moddnch kompetencji językawęj łączyła struktura powierzchniowa {surfacestructure lub S-structure), którą wyznaczała struktura głęboka {deep structurc łub D-sinicture) (patrz następny podrozdział).

Każdy z tych dwóch poziomów reprezentacji zewnętrznej musi spełniać trzy warunkL Po pierwsze - musi być uniwersalny, po drogie - musi mieć połączenie (inierfoce) z innymi systemami umysłu, po trzecie - musi być specyficzny na tyle, aby obejmować wszystkie (i tylko te) cechy, które charakteryzują system językowy. I tak uniwersalność formy fonetycznej polega na tym, że można w nięj wyrazić każdy aktualny lub potencjalny język ludzki. Łączy się ona z systemem senso-rytzno-tnotorycznym, a jej specyficzność polega na wykorzystywaniu potencjalnej puli fonemów, a nie jakichkolwiek dźwięków. Podobnie rzecz się ma z formą logiczną. Jest ona uniwersalna, ponieważ można w niej przedstawić każdą myśl, jeśli jest wyrażałna w języku. Jej połączenia (interfaces) wychodzą do innych systemów umysłu, takich jak myślenie, dcnotacja, dedukcja, indukcja, planowanie itp. Jest specyficzna w tyra sensie, że istotą każdego języka łódzkiego jest wyrażanie znaczeń (na tym polega funkcja reprezentatywna języka).

Jeszcze uwaga dotycząca systemu wykonawczego, czyli realizacji językowej (hnguisticperformance). Chomsky od początku nie wykazy wął.ząintcrcso-wania tą problematyką, mówiąc, iż realizacja ta jest ograniczona zakresem pamięci roboczej, pojawiają się w niej błędy, przejęzyczenia, falstarty i inne braki. a w teorii lingwistycznej chodzi o opis wyidealizowanej formy kompetencji językowej. Podkreślał też fakt, że takie niedoskonałe w formie wypowiedzi językowe trafiają do małego dziecka przyswajającego swój pierwszy język, a ono mimo to ujawni pełną kompetencję językową (jeden /. głównych argumentów wrodzoności UG).

Ten łckccwtiżący stosunek do realizacji językowej wywołał sprzeciw różnych 102 badaczy - zwłaszcza o orientacji socjolingwistycznej - których interesował wpływ

inny uh niż c/.y.sto językowe czynników na pmtufpwame uc ję/ykicm BadMai tymi. prowadzonymi w konwencji kocnpeicncji ki>rnunikacyincj. opniemy W rozdziale 10. Cbocmky (1995) uznaje te inne wpływy, oknilanc je i»»t— tycznymi, i ąądn. te odrębny modni umynłii. Ictóry realizuje intencje kr mend ■ cyjne ludzi, wchodzi w interakcje / modułem językowym. Podobne romrahtui zajmuję w tej książce. kładąc jednak znacznie więks/y akcent na rolę kompeaew tyf komunikacyjnej w funkcjonowaniu językowym.

8.3. RYS HISTORYCZNY GENERATYWISTYCZNYCH KONCEPCJI KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ

Jakie >ągłówne tezy opisujące kompetencję językową, u wywodzące się z gc-ncratywistyczncgo nurtu badań? Zaczniemy od modelu z 1965 roku. w którym wprowadzono ów termin. Składnik syntakryczny. bardzo rozbudowany w tym modelu (patrz rys. 19.). obejmował subskładnik bazowy, a w nim regały struktur frazowych i leksykon. Subskładnik ten generował strukturę głęboką danego zdania, która podlegała interpretacji semantycznej, dającej w efekcie formę logiczną zdania. Struktura głęboka poddawana była z kolei operacjom wbskładraka tram-formacyjnego - np. zamiany strony czytmej na bierną czy formy twierdzący na pytajną - co prowadziło do powstania struktury powierzchniowej tego zdano, którą składnik topologiczny realizował w postaci formy fonetycznej.

reguły frazowe * LEKSYKON

	2 L-.__1H
H		$

forma

logiczna

reguły transformacyjne

I

struktura powierzchniowa

forma

fonetyczna

Rysunek 19. Standardowy model gramatyki gcneratywno-traasformacyjacj

Kilku wyjaśnień. Leksykon - to inaczej słownik umysłowy składający się * wyrazów (morfeniów). Struktury frazowe - to struktury tworzące składniki zdania. 10