49613 P1030029

Jeremy Rifkin

wytwórczym oraz globalizację gospodarki światowej¹. Wymuszona redystrybucja dochodów amerykańskich robotników na rzecz kierowniczej kadry korporacji oraz udziałowców wywołała następujący komentarz konserwatywnego ekonomisty Scotta Burnsa: „lata 80. przejdą do historii jako dekada uprzywilejowanych bogaczy, czas, gdy cnota przedsiębiorczości służyła zmuszaniu zastraszonych robotników do uległości, aby elity biznesu mogły się jeszcze bardziej obłowić"².

Trochę winy za obecną ciężką sytuację amerykańskich robotników można przypisać powstaniu w latach 70. i 80. jednego globalnego rynku. Powojenny rozkwit gospodarczy Japonii i Europy Zachodniej przysporzył amerykańskim firmom silnych konkurentów w handlu na arenie międzynarodowej. Rozwój nowych technologii informatycznych i telekomunikacyjnych coraz bardziej ułatwiał prowadzenie interesów z całym światem. Powstanie wspólnego, globalnego rynku zbytu i rynku siły roboczej zmusiło amerykańskie firmy do przerwania trwającego od lat 50. zawieszenia broni ze związkami zawodowymi.

Zaraz po drugiej wojnie światowej związki zawodowe wszczęły wojnę z zarządami korporacji, rozpoczynając strajki o płace, świadczenia i warunki pracy. W połowie lat 50. osiągnięto coś w rodzaju nieformalnego porozumienia, które miało trwać w mniej lub bardziej nienaruszonej postaci aż do połowy lat 70. Pracownicy mieli przynajmniej częściowo partycypować w zyskach z tytułu wzrostu produktywności — otrzymując wyższe płace i świadczenia — w zamian za obietnicę spokoju i współpracy. Przez prawie 25 lat realne płace Amerykanów rosły o 2,5—3% rocznie. Rosły również dodatki do płac. Liczba robotników objętych korporacyjnym programem emerytalnym wzrosła z 10% w 1950 r. do ponad 55% w r. 1979³. Korzystne były także zasiłki chorobowe, warunki opieki zdrowotnej oraz płatne urlopy wypoczynkowe.

Z trudem wywalczone zasiłki i „porozumienie" między zarządem a robotnikami zaczęły się psuć na przełomie lat 70. i 80. W obliczu

koniec pracy

silnej konkurencji zagranicznej amerykańskie korporacje zaczęły wykorzystywać nowe, oszczędzające pracę ludzką technologie oraz jasoby taniej siły roboczej z innych krajów i tak ruszyła kampania „a rzecz osłabienia wpływów związkowych i obniżenia kosztów jobocizny w procesie ekonomicznym. W latach 80. godzinowe stawki g0% amerykańskich robotników spadły średnio o 4,9%¹⁹. Ekonomista frank Levy ocenia, że na początku lat 70. przeciętny absolwent szkoły średniej mógł zarobić 24 tysiące dolarów rocznie; dziś zarabia ₀k. 18 tysięcy²⁰. Pogorszyły się również dodatki płacowe. Odsetek zatrudnionych objętych programem emerytalnym spadł z 50% i 1979 r. do 42,9% w roku 1989²¹. Mniej korzystne są także świadczenia zdrowotne. Firma consultingowa Foster Higgins stwierdziła, że 80% przedsiębiorstw wymaga od swoich pracowników miesięcznej składki na ubezpieczenie członków rodziny średnio w wysokości 103 dolarów, gdy w 1989 r. wynosiła ona 69 dolarów²². Liczba dni płatnego urlopu wypoczynkowego spadła pod koniec lat 80. o 2,3 dnia²³.

Zanikająca klasa średnia

Pierwsza fala automatyzacji najbardziej uderzyła w fabrycznych robotników, tzw. niebieskie kołnierzyki, zaś nowa rewolucja re-en-eineeringu zaczyna dawać się we znaki środkowej części korporacyjnej wspólnoty, zagrażając ekonomicznej stabilności i bezpieczeństwu najważniejszej politycznie grupy w społeczeństwie amerykańskim i klasy średniej. Najnowsze ofiary re-engineeringu mieszkają na zamożnych przedmieściach i tracą pracę menedżerów, których roczne wynagrodzenia liczy się w setkach tysięcy dolarów. Dziesięć lat temu rzadko można było spotkać w ciągu dnia białego mężczyznę w wieku 40—50 lat koło domu albo na spacerze z psem. Dziś tysiące zwolnionych z pracy menedżerów i kierowników średniego ^{4 5}

219

1

   Sharp Increase Along the Borders of Poverty, „New York Times", 31.03.1994. Pod koniec roku 1992, 18% zatrudnionych na pełny etat zarabiało niecałe 13 091 dolarów rocznie, zaś w 1979 r. ten odsetek wynosił 12%.

2

   Scott Burns, Disaffected Workers Seek New Hope, „Dallas Moming News", 21.08.1988 s. HI.

3

   Reich, dz. cyt. s. 56-57; R1P: The Good Corporation, „Newsweek", 5.07.1993 1 41.

4

Mishel, Bernstein, dz. cyt. s. 3—4.

The Next Priority, „Inc. Magazine", 5/1989 s. 28.

5

Mishel, Bernstein, dz. cyt. s. 155 RIP; The Good Corporation s. 41.

| Mishel, Bernstein, dz. cyt. s. 157.