50508 img004

starzenia sig role i funkcje mieszkania (ochronne, ekonomiczne, biologiczne, kulturowe itp.) stają się coraz bardziej znaczące, a gdy sprawność ruchowa zostaje ograniczona, mieszkanie staje się „całym światem”, a widok z okna zaczyna być istotnym elementem uczestnictwa w życiu społecznym. Odpo wiednio wyposażone mieszkanie (wodociąg, wc, centralne ogrzewanie, la zienka, gaz, elektryczność), jak i budynek (np. winda) ułatwia rehabilitację, łagodzi upośledzenia. Natomiast brak właściwego wyposażenia zwykle po głębia upośledzenia, ogranicza sprawność fizyczną i psychiczną, powoduje trudności w organizacji życia (np. brak windy może uniemożliwić prowadzę nie gospodarstwa domowego, ograniczyć kontakty towarzyskie, rodzinne), Istotne są również cechy architektoniczne mieszkania m.in. podjazd pod dom, wjazd do windy, szerokość drzwi, brak progów i nierówności, poręcze przyścienne, właściwe oświetlenie. Budynek powinien mieć odpowiednią lo kalizację - znajdować się niedaleko od centrum, być otoczony właściwą in frastrukturą, dostosowaną do potrzeb ludzi starszych (np. przychodnie, klu by seniora, domy dziennego pobytu, sklepy)¹.

Niestety, z reguły osoby starsze zamieszkują tzw. stare zasoby mieszka niowe (tj. stare, zaniedbane, a niekiedy zdewastowane), gorsze niż ogół lud ności, znajdujące się zwykle w najstarszych częściach miejscowości, co może sprzyjać segregacji społeczno-przestrzennej ludzi starszych. Jest prawie regułą, że im starsi mieszkańcy, tym gorszy standard i uboższe wyposażenie' w podstawowe instalacje i urządzenia, przy czym jeśli osoby starsze zamieszkują samotnie, to dysponują znaczną powierzchnią przypadającą na jedną osobę. Jest to wynik niskiej ruchliwości przestrzennej ludności starszej oraz zróżnicowanych czynszów - tańszych w starym, niepełnostandar-dowym budownictwie².

W Polsce większość mieszkań osób starszych posiada urządzenia sanitarne (bieżąca, ciepła woda, łazienka), jednak istnieją wsie lub dzielnice miast o starej zabudowie, bez urządzeń sanitarnych. Najnowsze badania (PTG, GUS) wykazują, iż warunki mieszkaniowe ludzi starszych w Polsce uległy poprawie przede wszystkim pod względem wyposażenia mieszkań w instalacje techniczne i przedmioty trwałego użytku oraz przestrzeni mieszkalnej przypadającej na jedną osobę (co wynika m.in. z faktu, iż - według

i.    nlnii l'TG - większość ludzi starszych, t.j. 59%, nie mieszka ze swoimi

•    I H'mil W najlepszej sytuacji znajdują się osoby zamieszkujące w mia-Mimli. w gorszej mieszkańcy wsi. Jednakże tereny wiejskie są także znaczno /różnicowane w aspekcie zasobów mieszkaniowych ludności starszej. Nii||MiiH/e warunki mieszkaniowe mają w Polsce osoby w wieku powyżej /illnl. ich mieszkania są duże, ale z reguły bez centralnego ogrzewania i In uniki Natomiast osoby w przedziale wieku 60-70 lat dysponują zazwy-

•    o 111 mieszkaniami kompletnie wyposażonymi w instalacje, lecz o małej po-n o i i hni. Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, iż - jak podaje Maria /ni mlek zasiedlanie w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych osiedli ..(inlil/ielczych osobami w wieku 30-35 lat spowodowało, iż obecnie na więk-

■    ...... tych osiedli mieszkają głównie ludzie starsi, co sprzyja segregacji

l tworzeniu się swoistych gett²⁴.

Rozwiązanie problemów mieszkaniowych osób starszych jest w Polsce iiri.Mi trudną. Remont i modernizacja mieszkania, bądź jego zamiana na miru/,kanie dostosowane do potrzeb wieku, wymagają środków finansowych, u 111 k wiadomo, osoby starsze nie posiadają zbyt dużych dochodów. Prze-n/łiodą jest również z reguły zły stan zdrowia ludzi starszych²⁵. Osobom Hliinizym łatwiej jest uzyskać pomoc w przypadku stwierdzonej niepełno-Iii uwności. Mogą wtedy starać się o pomoc finansową w przystosowaniu wlmniego mieszkania do nowych potrzeb (np. do poruszania się na wózku Inwalidzkim) oraz uzyskać pomoc w usługach (na terenie własnego miesz-klinio lub w dziennych domach pomocy). Ludziom starszym oferuje się po-imillo możliwość skorzystania ze stacjonarnych placówki opieki i pomocy iw tym domów pomocy społecznej, tj. obiektów mieszkalnictwa zbiorowego I V|iti pensjonatowego z programem usług), ze spółdzielczych domów dla lu-

•    I/1 utarszych (przeznaczonych dla osób zdolnych do samodzielnej egzysten-

■    111, n także z form innowacyjnych, jak wprowadzone w Warszawie w ra-iiim b spółdzielczości mieszkaniowej tzw. mieszkania fleksyjne i mieszkania niięd/.ygeneracyjne. Mieszkanie fleksyjne (elastyczne) to mieszkanie, które niir/c podlegać adaptacji do cyklu rozwojowego rodziny. Z kolei mieszkania iiiięil/.ygcneracyjne są szansą realizacji zasady „razem ale osobno”. Mieszku ma te składają się ze zwykłych mieszkań rodzinnych połączonych wewnętrznymi drzwiami (poprzez przedpokoje) z małymi samodzielnymi miesz-kmulimi, z niezależnym wejściem z klatki schodowej²⁶.

P. Błędowski, Gospodarstwo domowe i sytuacja mieszkaniowa ludzi starych. W: Pol-./.ii starość..., s. 138-139; P. Czekanowski, Rodzina w życiu osób starszych i osoby starsze n> rodzinie. W: Polska starość..., s. 146; H. Kulesza, Sytuacja mieszkaniowa..., s. 41-42; M /rnlok, Środowisko mieszkalne..., s. 87, 90.

Por. H. Zaniewska, M. Thiel, J. Dominowski, Środowisko mieszkaniowe ludzi star-

ii. -yeh w Polsce. Wnioski i propozycje rozwiązań. W: Mieszkania starszych..., s. 242.

•^:li II. Zaniewska, Rozwiązania projektowe domów i mieszkań dla ludzi starszych w Pol-iii r W: W: Mieszkania starszych..., s. 111-112.

79

1

   L. Frąckiewicz, Karta praw..., s. 51, 99; L. Frąckiewicz, B. Żakowska-Wachelko, ;)()() wiadomości o starości. Katowice 1987, s. 160; M. Kielar, Potrzeby w zakresie opieki

i    pomocy ludziom starym a zadania w gerontologii społecznej. W: Pedagogika społeczna

ii    schyłku XX wieku. Pod red. A. Radziewicza-Winnickiego. Katowice 1992, s. 565; W. Pę-dich, Ludzie starzy..., s. 20; M. Zrałek, Środowisko mieszkalne ludzi starych. W: Polska a Europa. Procesy demograficzne u progu XXI. Proces starzenia się ludności Polski i jego społeczne konsekwencje..., s. 86.

2

   L. Frąckiewicz, Karta praw..., s. 99; M. Kielar, Potrzeby w zakresie opieki..., s. 565; II. Kulesza, Sytuacja mieszkaniowa ludzi starszych w Polsce według badań GUS. W: Mieszkania starszych ludzi w Polsce. Sytuacja i perspektywy zmian. Pod red. H. Zaniewskiej. Warszawa 2001, s. 41-53; W. Pędich, Ludzie starzy..., s. 19-20; B. Pitt, dz. cyt., s. 28.