50516 P1010658 (2)

pokazać Dzięki bardzo szerokim zakresom stylistycznych wyborów jest to poetyka na tyle doskonalą i sprawno, a w swych rygorach nu tyle wymaganie*, oo łatwa. żecale pokolenia poetów nie będri w stanie wyjść poza jej założeniu, Więcej - wszystkie wysiłki zmierza juce do jej udoskonalenia i rozwijaniu mogą jj| tylko popsuć. Paradoks ten jest najzupełniej pozorny: rozwój tej formacji wersyfikucyjnej może iść albo w kierunku sylabotomzmu. albo w kierunku nieregulurności kompozycji wersyfikucyjnej, to znaczy albo w kierunku dołożeniu jeszcze jednej konstanty, albo eliminacji którejś. I w tych kierunkach rzeczywiście rozwój wierszowania szedł. Oba te możliwe i w przyszłości z powodzeniem realizowane typy kompozycji wersyfikacyjnych ograniczały w jednakim stopniu choć na różne sposoby uniwersalność wiersza i jako takie ograniczały zasięg jego zastosowania, będąc jednak skutecznym sposobem penetrowania nowych możliwości.

Zanim jednak te zasady kompozycyjne, u ściślej estetyka wiersza na nich oparta straciła swe walory i wyczerpała się, wersyfikacja oparta na obu systemach wersyfikacyjnych - składniowym i uskładniowym -markuje rozwój, szukając nowych rozwiązali tam, gdzie to było możliwe, to znaczy w zakresie ukształtować składniowych i w zakresie rymowania. Pisała o tym Dłusku, widząc to tak:

Ambicjo poetów idl| w dwu kierunkach. W kierunku uniezwyklcnia rymu. co doprowadza czasem do rymowych Igraszek, ora/ w kierunku urozmuicenia toku wewnętrznego wiewy, co wprowadza nadmiar przerzutni i przesławni, czasem utrudnili-

rozumienie icksiu. Rozmiary wersów pozoalajii tradycyjne i nawet ubogie, ale ich omemony, kapryśnie przer/uiniami I przestawniami kształtowany tok wewnętrzny robi je wmarai z innej planety, zarówno w stosunki! do takich samych rozmiarów u Reja, jak i u Kodinowikieyo^ł>.

Biśrdżo szczegółowo i dogłębnie problcmutykę rymowania w tym czasie przestawiła Lucylla Pszczołowska w swojej monografii rymu. Akcentowała ona tendencje do zmniejszania się ilościowego rymu gramatycznego, wprowadzenia rymu męskiego (w stroficc), rymów dokładnych i opartych na homommii¹⁴. Ze swej strony dodajmy, że poszerzył się znacznie zakres „wiersza białego". Wszystkie te wysiłki

^u M. Dlłttkj. SyUum. jw., *. 47.

**L Pszczojowuku. Rym, |w ] 1‘imyku Żury* encykhprJyctny, Warszawa 1972, <uzdz Rym wyortjt pulukleyit baroku, i 118-14i

barokowego wierszowaniu dotyczą w gruncie rzeczy,owe pojęcia stylistycznej kompozycji wersyfikacyjnej i jako takie nie zkatateksję. niczym ani założeń konstrukcyjnych, ani mechanizmu renesam syla-wicrsza.    *gjo>

Wersyfikacja renesansowa w swoim niewielkim przecież wymian/ kulturowym daje świadectwo wielkości renesansu, jego możliwości intelektualnych, a także estetycznych potrzeb. Renesans nie odrzucił wszystkiego, co wypracowała wersyfikacja średniowieczna, przede wszystkim nie odrzucił konstanty składniowej, zdaniowo-intonacyjncj i sposobów urozmaicania toku rytmicznego w kompozycjach o rozmiarach krótkich wersów, odrzucił natomiast zdanie jako rozmiar wersu i stare zasady rymowania. Praktyka wersyfikacyjna XVI wieku dopracowała się ..tylko" nowych zasud konstrukcyjnych i nowej estetyki głównie dzięki wprowadzeniu do kompozycji wersyfikacyjnej drugiego systemu wierszu — uskludniowego - i wykorzystywała metr juko konstrukcje, na której te dwa systemy wiersza mogły współistnieć. Nadał istniała możliwość korzystania z wyłączności wiersza składniowego, z tym żc stary system w nowych metrycznych rygorach zmieniał wygląd i jakość estetyczną. Więc nie odrzucenie wiersza składniowego, lecz konfrontowanie go z wierszem uskładniowym w rygorach metru — to była wielka i mądra zdobycz nowej wersyfikacji.